Zapomniany wygnaniec i turbopolacy. Nowy film Adriana Szczypińskiego po kinowej premierze

Adrian Szczypiński ma już na koncie całą serię filmów poświęconych dziejom Raciborza i okolic, ale do byłego proboszcza i polityka ze Starej Wsi podchodzi ze szczególną uwagą. Dostrzegł to obecny na premierze Paweł Newerla, autor licznych publikacji, stały gość filmowych poczynań Szczypińskiego. Dwuczęściowy na razie dokument o prałacie nazwał opus magnum raciborskiego dokumentalisty.

Trudno się z tym nie zgodzić, bo będzie jeszcze część trzecia, ostatnia. Część materiału już jest, część zostanie nagrana podczas wspomnianej jesiennej sesji naukowej. - Będzie największą petardą - zapowiada autor.

Produkcja wychodzi daleko poza wątki biograficzne. W drugiej części było sporo o mniejszości niemieckiej, sentymentach do dawnego Ratibor, postrzeganiu i ocenie tego, co się wydarzało w latach 90., a tytułowego bohatera na chwilę zastąpiła barwna postać powojennego ziomkostwa – dr Herbert Hupka. W trzeciej Szczypiński, wyraźnie zafascynowany małoojczyźnianią perspektywą, chce sięgnąć do tematu przywracania pamięci o Ulitzce (czytaj niepowodzeń związanych z poświęceniem mu obecnego Ronda Solidarności) i podyskutować o górnośląskiej tożsamości.

To podejście wyznacza znacznie szersze tło. Życiorys kontrowersyjnego kapłana będzie stawiał pytania, ale odpowiedzi mogą już wypływać nie tylko z osobistych sentymentalnych odczuć i przeżyć, ale także z polityki, socjologii, ekonomii i historii w całym z całym jej bogactwem nauk pomocniczych. Wyzwanie ambitne, ale wielokrotnie już podejmowane. Co nowego do górnośląskiej dyskusji wniesie trzecia część Ulitzki? Pożyjemy, zobaczymy. Szczypiński ma sporo czasu do namysłu. Film ma się ukazać pod koniec 2024 r.

- Frekwencja nie budziła zachwytu - przyznał sam autor, co chyba nie jest zaskoczeniem. W dobie odsuwania książek na rzecz podcastów czy telewizji linearnej na rzecz Netflixa i innych platform, widz wygodnie rozsiadł się w fotelu przed telewizorem.

- Zawiodłem się na lokalnych turbopolakach, których miałem nadzieję spotkać przed kinem z hymnem na ustach i płonącą kukłą Ulitzki na kiju od szczotki. Najwidoczniej ktoś im obciął włosy razem z jajami, jak kiedyś powiedział Szpula do Kwinty - napisał Szczypiński na swoim FB.

Cóż, prawdę mówiąc niegdysiejsze protesty wobec uhonorowania Herberta Hupki tytułem Zasłużony dla miasta Raciborza oglądało się w filmie z zaciekawieniem, ale z racji tła - przebitek z widokami miasta i twarzami osób, które kiedyś funkcjonowały w przestrzeni publicznej. Warstwa dokumentacyjna to zawsze mocna strona twórczości Szczypińskiego. Oś sporu polsko-niemieckiego wyzwala dziś jednak emocje na zgoła innych polach, omijając raczej małoojczyźniane meandry. Dla turbopolaków Hupka to teraz facet z Wikipedii.

***

Pierwszy film prezentujący życiorys słynnego raciborskiego kapłana i polityka Carla Ulitzki miał premierę 6 lutego 2022 roku. - Opowieść rosła i puchła w oczach, wciąż znajdowałem nowe osoby, które dopowiadały kolejne fragmenty życiorysu Ulitzki oraz tła historycznego, wyjątkowo dramatycznego i skomplikowanego, bo dziejącego się w latach 1939-2000 - mówi Adrian Szczypiński, reżyser filmu.

Druga część zaczyna się dokładnie w miejscu zakończenia części pierwszej, czyli wygnania prałata Ulitzki ze Śląska. Ale w odróżnieniu od części pierwszej, nie jest tylko biografią tytułowego bohatera. - Mówiąc kolokwialnie, Ulitzka umiera w połowie drugiego filmu. Książkowe biografie dr. Guido Hitzego i ks. dr. Konrada Glombika w tym miejscu się kończyły. U mnie jest odwrotnie. Część biograficzna, czyli 1,5 filmu, była zrobiona właściwie z obowiązku, by poznać bohatera i jego dzieło. Natomiast od połowy drugiego filmu zaczyna się to, o co mi chodziło od samego początku, czyli przyjrzenie się metodycznemu, celowemu zapominaniu o historii przez PRL. Historii nie tylko Raciborza, ale i całego Śląska, któremu bezpardonowo wtłaczano polskocentryczną wersję dziejów. A w tej wersji nie było miejsca na takich ludzi jak Carl Ulitzka. Ten stan rzeczy trwa właściwie do dziś, pomimo krótkiego przebudzenia w latach 90. XX wieku. Pokazuję to przebudzenie na kilku bardzo konkretnych wydarzeniach z raciborskiego podwórka – przekonuje autor.

W filmie występują bohaterowie z części pierwszej - dr Guido Hitze, ks. Jan Szywalski, ks. dr Konrad Glombik, ks. dr Piotr Górecki, dr Josef Gonschior, dr Barbara Kalinowska-Wójcik, Paweł Newerla i Antoni Rubin. W części drugiej dołączyli do nich s. dr Elżbieta Cińcio SMI, dr Jerzy Gorzelik, Natalia Klimaschka, Andrzej Markowiak, Piotr Scholz i Grzegorz Wawoczny. Improwizowaną muzykę ponownie stworzył Arkadiusz Popławski, tym razem na fortepianie. Film trwa 104 minuty i powstał we współpracy z Referatem ds. Kultury Górnego Śląska w Ratingen.