Średniowieczne mury mają podnieść atrakcyjność turystyczną Raciborza [PREZENTACJA]

Dokumentacja została wykonana przez Zespół Inżynierów Ałykow w 2022 r. na zlecenie Miasta Racibórz. Zlecenie obejmowało wykonanie programu prac konserwatorskich na konserwację baszty miejskiej wraz z przylegającym murem, programu prac konserwatorskich na konserwację muru przy ul. Drzymały, programu prac konserwatorskich na konserwację odkrytych reliktów muru obronnego w podziemiach Raciborskiego Centrum Kultury oraz wykonanie programu funcjonalno-użytkowego na realizację ścieżki edukacyjno-rekreacyjnej wokół zachowanych fortyfikacji wraz z zagospodarowaniem terenów zielonych wokół.

Baszta oraz piwnica z zachowanym fragmentem murów w RCK zostały pomyślane jako przestrzenie ekspozycyjne. Całość została pozytywnie zaopiniowana przez Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Podczas projektowania wzięto pod uwagę istniejącą infrastrukturę i starano się do niej dopasować, po to, żeby zminimalizować koszty realizacji.

Na realizację projektów Miasto Racibórz stara się o uzyskanie środków zewnętrznych, między innymi z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków, tak zwanego "Polskiego Ładu". Konserwacje fortyfikacji nie otrzymały promes w pierwszej edycji RPOZ, miasto zaaplikowało ponownie o środki na realizację zadania w drugiej edycji (nabór wniosków zakończył się 16 sierpnia 2023 r.) Ponadto planuje się wnioskować o środki zewnętrzne na konserwację fortyfikacji z innych dostępnych programów.

Przygotowana dokumentacja pozwala na etapowanie zadania i dzielenie go na części, jednak kompleksowo podchodzi do tematu - mury i baszta po konserwacji mają zostać wyeksponowane poprzez uporządkowanie zieleni, odpowiednie oświetlenie, a także "spięcie" w jeden kompleks zabytków poprzez wytyczoną ścieżkę. W bruku ul. Gimnazjalnej ma zostać zaznaczona wątkiem ceglanym zachowana pod ziemią jako stanowisko archeologiczne Brama Wielka.

Przed prezentacją na komisji autorzy dokumentacji spotkali się w ratuszu z I Zastępcą Prezydenta Miasta Dawidem Wacławczykiem, dyrektor Raciborskiego Centrum Kultury Joanną Maksym-Benczew, dyrekcją i Działem Archeologii Muzeum w Raciborzu oraz z urzędnikami (między innymi z Naczelnikiem Wydziału Dróg, Naczelnikiem Wydziału Nieruchomości, Miejską Konserwator Zabytków i Architekt Miejską). Na komisji oprócz radnych obecny był dyrektor Muzeum w Raciborzu Romuald Turakiewicz, który podkreślił, że fortyfikacje miejskie liczą sobie ponad 700 lat i przyszłe pokolenia miałyby żal do nas, gdybyśmy pozwolili im zniszczeć. Wiceprezydent Dawid Wacławczyk zaznaczył, że zachowane relikty murów mają ogromny potencjał turystyczny, obecnie niewykorzystany. Koszty realizacji projektu obecnie zostały oszacowane na około 6 mln zł, jednak kwota ta będzie musiała zostać poddana aktualizacji. POBIERZ PREZENTACJĘ (10,6 MB)

Dyskusja na komisji Rady Miasta

- Na bazie murów obronnych Raciborza, które są częściowo zlokalizowane na zewnątrz, a częściowo odkryte podczas badań archeologicznych przygotowano specjalną ścieżkę. Jest ona skonstruowana w taki sposób, by można było wejść na szlak w każdym miejscu. Trasa umożliwia podziwianie reliktów. Jeśli chodzi o oznaczenie trasy, to odstąpiliśmy od idei słupków. Chcielibyśmy, by oznaczenia były widoczne z dalszej odległości. Wykonane byłyby z metalu, a umieszczone na cegle ceramicznej. Prócz samej konserwacji murów przewidzieliśmy również rewitalizację terenów zielonych. Nie chcemy jednak zmieniać układów ścieżek, bo te już od lat istnieją w głowach mieszkańców. Przyczyni się to do ożywienia tych terenów. Nie chcemy jednak zrobić pustyni, czy betonozy, w związku z tym konieczne będą dodatkowe nasadzenia – mówił ekspert.

Rewitalizacja murów miałaby polegać na usunięciu tynków. - W czasach, gdy mury stawiano nie tynkowano ich. W związku z tym te, które są obecnie potynkowane, zostaną oczyszczone z tynku. Dodatkowo, biorąc za przykład fragment murów przy baszcie, będzie mógł on stanowić funkcję ławeczki dla oczekujących na autobus miejski – dodał K. Ałykow.

- Jeśli chodzi o mur w obrębie ul. Drzymały, to można go wykorzystać w całości, ale konieczne byłoby usunięcie zieleni, która porasta go. Na środku istniejącego skweru zaproponowaliśmy postawienie altany. Nie jest to jednak altana w sensie budowli, ale roślinna. Stawia się wtedy specjalny szkielet, który z czasem porastają rośliny – kontynuował rzeczoznawca budowlany.

K. Ałykow zwrócił również uwagę, że mury przy Drzymały są nadgryzione zębem czasu. - Konieczne byłoby odtworzenie fragmentów muru. Był on co prawa uzupełniany, ale nie tak jak robiono to w dawnych czasach. Ubytki uzupełniano innym rodzajem cegieł, z użyciem zaprawy cementowej, która kategorycznie nie służy tego rodzaju budowlom – mówił.

Zaproszony gość zwrócił również uwagę, że w przypadku murów przy Drzymały, celem ich odsłonięcia, konieczne będzie dokonanie pielęgnacji obecnej zieleni. - Nie chodzi o wycinanie drzew na siłę, ale w przypadku wysokich drzew przycięcie gałęzi od dołu – referował.

W koncepcji ścieżki historycznej założono podświetlenie murów. - Wszystkie mury będą podświetlone w technologii LED. To nie tylko zabieg estetyczny, ale dający ochronę. Jak wiadomo, gdy coś jest oświetlone, to niejako bardziej odstrasza amatorów sprayu, aniżeli lokalizacje pozostające w mroku – kontynuował Krzysztof Ałykow.

W trakcie prezentacji wspomniano także o fragmentach murów obronnych odkrytych podczas prac archeologicznych prowadzonych przez obecnego dyrektora Muzeum w Raciborzu, Romualda Turakiewicza. Krzysztof Ałykow wspomniał w tym miejscu o murach obronnych w rejonie ulicy Gimnazjalnej, gdzie znajdowała się brama. - Nikt oczywiście nie chce odbudowywać takowej bramy. Chodzi jedynie o zaakcentowanie w trakcie drogowym i pieszym, że taka budowla się tam swego czasu znajdowała – mówił.

Przedstawiono także koncepcję ekspozycji murów obronnych obecnie ukrytych w piwnicach Raciborskiego Centrum Kultury. - Proponujemy montaż szklanej podłogi oraz zapewnienie odpowiedniej wentylacji, tak by nie skraplała się para wodna. Obecnie mury te są bardzo zdegradowane, gdyż swego czasu zostały otynkowane zaprawą cementową, która ma właściwości żrące – stwierdził K. Ałykow.

- Jeśli chodzi o całość koncepcji, to jest ona bardzo elastyczna. Można ją dowolnie zmieniać, w miarę posiadanych środków. By uniknąć problemów z pozyskaniem środków całość może być realizowana w formule zaprojektuj i buduj. Z kosztorysem projektowym na grudzień 2022 wyszła nam kwota 6 mln złotych brutto. Trzeba ją oczywiście zaktualizować o bieżące czynniki gospodarcze – zakończył rzeczoznawca budowlany.

Głos zabrał zastępca prezydenta miasta. - Ten projekt powstał jako realizacja przegłosowanego przez państwa projektu. Dzięki temu mamy także koncepcję zrewitalizowania skweru przy pomniku Moniuszki. Jak wiadomo jest on najbardziej zaniedbany z raciborskich skwerów. Pozostałe są w miarę zadbane. Chciałbym, by państwo patrzyli na gotyk, jako na to, co nas wyróżnia w skali całego Śląska zarówno strony polskiej jak i czeskiej. Z wielu stron płyną wnioski, by go wyeksponować. Jesteśmy dziś krok dalej, niż dwa czy trzy lata temu. Dobra wiadomość jest taka, że jesteśmy przed wieloma programami. Jesienią startuje wiele z nich, i by wystartować musimy mieć projekt w szufladzie lub przynajmniej koncepcję – mówił wiceprezydent Dawid Wacławczyk.

Dodał także, że Miasto Racibórz zgłosiło w ramach Polskiego Ładu i drugiej edycji programu ochrony zabytków stosowne wnioski o przyznanie finansowania na wyżej wspomnianą inwestycję.

Do dyskusji jako pierwsza włączyła się radna Magdalena Kusy. - Chciałam zapytać, jaka jest dalsza rola państwa firmy. Czy ona się kończy w momencie przygotowania tej koncepcji? - dociekała. - Nasza rola się już skończyła, uzyskaliśmy zgody i opinie z urzędu konserwatora zabytków i teraz piłeczka jest po państwa stronie – odparł K. Ałykow.

- Spore wrażenie robi szczególnie pomysł szklanej podłogi w RCK. Już wielokrotnie miałam okazję podziwiania jakichś zabytków w taki sposób. Cieszy też to, że te wnioski o finansowanie zostały lub zostaną złożone – mówiła.

Radna Ludmiła wyraziła swe niezadowolenie. - Pan prezydent mówił, że kwota 6 czy 12 mln to nie jest jakaś zawrotna kwota, ale chyba nie zauważył, że w sali są rodzice walczący o oddziały szkolne – mówiła. Zapytała także, kto będzie zarządzał stworzoną ścieżką. - Trasą zarządzałby wydział komunalny Przedsiębiorstwa Komunalnego. Co do ewentualnej ekspozycji w baszcie, będzie to leżało raczej w jurysdykcji Muzeum – odparła miejska konserwator zabytków, Maria Olejarnik.

Do dyskusji wróciła radna Kusy. - Prosiłabym, aby nie porównywać troski o zabytki miejskie ze szkolnictwem. Gdy tak będziemy do tego podchodzili, to praktycznie wszystko będzie można zakwestionować – mówiła.

- Rozumiem, że złożyliśmy wnioski na całość? - pytał radny Paweł Rycka. - Zgłosiliśmy trzy wnioski, na basztę, mury przy Drzymały i piwnicę w RCK. Nie składaliśmy wniosków na całość, bo wpierw musimy te obiekty odrestaurować, a stworzenie ścieżki jest kolejnym etapem – odparła M. Olejarnik.

- Jest to temat ważny, ale na razie możemy, póki co jedynie o nim dyskutować, bo nie mamy finansów – powiedział przewodniczący Michał Kuliga, kończąc dyskusję w tym punkcie posiedzenia.