Inspiracje. Pałac w Sławikowie uzdrowiskiem neurologicznym

Powstały w I połowie XIX wieku pałac w Sławikowie należał do rodziny von Eickstedt. To najbardziej okazała i najdroższa w realizacji rezydencja junkierska w powiecie raciborskim, wzniesiona w oparciu o wzorce nakreślone przez słynnego Karla Friedricha Schinkla (zaprojektował gmach sądu przy ul. Nowa), zawierające motywy i greckie, otoczona parkiem ze starodrzewiem, rodzinnym mauzoleum, oranżerią i spichlerzem.

Budowla ucierpiała podczas walk w 1945 roku. Opuszczona przez właścicieli, ograbiona przez miejscową ludność niszczała przez następne lata, popadając w ruinę. Dziś to własność gm. Rudnik w opiece Fundacji Gniazdo. Grono pasjonatów w ostatnich latach uporządkowało ruiny i park, organizując na dziedzińcu szereg imprez plenerowych.

Do kosztownej odbudowy, niestety, daleko. Budowla ma niewątpliwie potencjał. - Już od trzeciego roku studiów w sposób szczególny interesowały mnie adaptacje zabytkowych obiektów - mówi arch. Ewelina Skalniak z HB Reavis Poland w Warszawie (wcześniej APA Wojciechowski w Warszawie i Hadi Teherani GmbH w Hamburgu). - W czasie ostatniego roku, zastanawiając się nad tematem pracy magisterskiej, trafiłam na zdjęcia pałacu w Sławikowie. To była strona o zapomnianych miejscach w Polsce. Gdy tylko ujrzałam zdjęcia tego obiektu, zawłaszczonego przez ówczesną dziką przyrodę i wręcz wchłoniętego przez nią, z pięknym detalem, klasycznymi proporcjami, symetrią a także śladami na elewacji po bombach z czasów wojny, to nie miałam żadnych wątpliwości, że to jest temat jaki muszę podjąć. Wycieczka z Krakowa w to miejsce tylko utwierdziła mnie w tym przekonaniu. Krótko mówiąc, ten budynek zachwycił mnie od pierwszego spojrzenia. Jednocześnie zdałam sobie sprawę jak wielkie dziedzictwo w wielu miejscach w Polsce jest zupełnie zapomniane i zamknięte dla odwiedzających. Kontaktowałam się wtedy z urzędem w Raciborzu i pan Zygmunt Kandora opowiadał mi co się dzieje z obiektem oraz o staraniach aby przywrócić to miejsce do życia. Bardzo mi wtedy pomógł w organizacji praktyk inwentaryzacyjnych dla studentów Politechniki Krakowskiej. Miałam ogromną satysfakcję i przyjemność w czasie pracy nad tym projektem. Cieszę się, że fundacja wzięła pod swoje skrzydła ten obiekt. Miejmy nadzieję, że coraz więcej osób dowie się o jego istnieniu i być może znajdzie się potencjalny inwestor - dodaje.

Projekt pod nazwą "Adaptacja zabytkowego pałacu w Sławikowie na Uzdrowisko Neurologiczne" powstał w 2014 r. pod kierunkiem Andrzeja Kadłuczka i Jolanty Sroczyńskiej. - Celem projektu było przywrócenie pałacu do jego dawnej świetności. Nowe części stanowią jedynie tło dla już i tak bogato ozdobionego w detale zabytkowego pałacu. W części północnej zaprojektowano drugie ramię pałacu, w którym mieszczą się gabinety lekarskie z recepcją i zapleczem. Dobudowa nawiązuje swoimi gabarytami do istniejącego ramienia południowego. Całość jest wykonana z transparentnych materiałów i lekkiej konstrukcji ram. Wewnątrz znajdują się zamknięte kostki mieszczące gabinety lekarskie. Dzięki temu elewacja północna zyskała bardziej plastyczny wyraz, a różne głębokości kostek powodują ciekawą grę światła i cienia. Dzięki północnej dobudowie uzyskaliśmy zamknięte wnętrze kompozycyjne dziedzińca głównego. Nowe dobudowy stanowią wielowarstwową konstrukcję pełniącą rolę skóry budynków. Wewnętrzną warstwę tworzy lustro weneckie, następnie konstrukcja słupowo-ryglowa ściany osłonowej i pomiędzy nią pustka powietrzna, następnie zewnętrzna szklana fasada i łamacze światła. Dzięki temu uzyskaliśmy trójwymiarowy charakter elewacji jednak z minimalnym detalem zewnętrznym. Lustro weneckie doskonale odbija otaczającą architekturę pałacu, zieleń, niebo. Dzięki temu zanika w przestrzeni. Rolety dodatkowo tworzą ciekawą grę świetlną, ponieważ możemy je ustawiać pod dowolnym kątem. Tym samym kontrolując przenikanie światła do wnętrza - streszcza Ewelina Skalniak.

Czytaj: Dzieje pałacu w Sławikowie [fot. archiwalne]

IDEA URBANISTYCZNA. Zasadniczym celem było przywrócenie dawnej świetności pałacu, a inspiracją dla układu urbanistycznego stał się układ nerwowy człowieka. Neuronami są obiekty wchodzące w skład całego kompleksu uzdrowiska. Aby cały zespół dobrze funkcjonował muszą być zaprojektowane odpowiednie połączenia między nimi. Przestrzenne ścieżki, wznoszące się i opadające zgodnie z ukształtowaniem terenu, niektóre z nich unoszą się ponad ziemią tworząc ciekawą grę form. Stanowią nie tylko ciągi komunikacyjne ale też przestrzenie do nauki chodu dla chorych czy zewnętrzne siłownie. Układ nerwowy somatyczny nastawiony jest na łączność ze światem zewnętrznym i również ma swoje odzwierciedlenie w całym kompleksie. Budynki dzięki zastosowanym systemom odnawialnych źródeł energii reagują na docierające bodźce – ciepło słoneczne czy pochodzące z gleby aby tym samym wytwarzać energię i odpowiednio funkcjonować.

IDEA FUNKCJONALNA. Ruiny zabytkowego pałacu w Sławikowie zostały zaadaptowane na Uzdrowisko Neurologiczne. Taka funkcja doskonale wpisuje się w otaczający krajobraz,a teren zespołu pałacowo – parkowego może stanowić zielone płuca Śląska. Przyległy do pałacu park o powierzchni ponad 4 ha stanowi doskonałe uzupełnienie.

IDEA ARCHITEKTONICZNA. Obecnie pałac znajduje się w stanie ruiny. Zewnętrzne ściany jednak zostały prawie w całości zachowane. Mury zostały odrestaurowane i pokryte specjalnym tynkiem pełniącym rolę izolacji termicznej. Uzupełnione brakujące fragmenty ścian zostały pokryte tynkiem o odmiennej fakturze, aby wyraźnie zaznaczyć co jest tkanką istniejącą, a co dodaną. W głównej części pałacu zaprojektowano na parterze hall wejściowy z recepcją, administrację, pokoje terapeutyczne, strefy wspólne. W istniejącym ramieniu południowym znajduje się restauracja natomiast w nowo powstałym ramieniu północnym przychodnia. Na poziomie +1, +2 pokoje sypialne. Na poziomie +3 sypialnie oraz sala wielofunkcyjna. Na poziomie -1 w części zachodniej korytarza podziemnego znalazła się część terapeutyczna z salami kriokomory, hydroterapii, terapii polem magnetycznym, elektroterapii oraz laseroterapii. W pozostałych częściach znalazły się pomieszczenia techniczne, pomocnicze. W piwnicach ramienia południowego pod restauracją znajduje się kuchnia wraz z zapleczem. Ta część jest dostępna z poziomu terenu od strony ul. Parkowej dzięki temu mamy doskonały dojazd pojazdów dostawczych czy wywozowych. Pod ramieniem północnym znajdują się pomieszczenia techniczne. Pod dziedzińcem zlokalizowano parking podziemny.

Czytaj: Pałac w Sławikowie wraca do życia [FOTO i WIDEO]

Praca arch. Eweliny Skalniak