Sąd przy Wojska Polskiego gotowy na otwarcie. Odnowione wnętrza imponują [FOTO]

- Dziś wchodząc do gmachu raciborskiego sądu widzimy napis Palatium Iustitiae Ratiboriense. W istocie tytuł „pałacu sprawiedliwości” nadawany był gmachom sądów nie tylko po to, by zwrócić uwagę na ich piękno i powagę, ale przede wszystkim by podkreślić doniosłość aktu wymierzania sprawiedliwości właśnie. Dziś nasz Raciborski Pałac Sprawiedliwości z pewnością zasługuje na ten tytuł z obu powodów. Przywrócona świetność tego gmachu – po latach niszczenia i degradacji - ponownie zachwyca pięknem i dostojnością. Oby w salach rozpraw także królowała sprawiedliwość. Z niej czerpie siłę Rzeczpospolita i z niej wszyscy będziemy rozliczani - napisał we wstępie do okolicznościowej broszury raciborzanin, wiceminister sprawiedliwości Michał Woś. Otwarcie zaplanowano na 7 lutego.

Bogato ilustrowane wydawnictwo zawiera teksty: Pawła Newerli (o historii gmachu do lat 50. XX w.), Andrzeja Tomczyka (czas funkcjonowania zakładu poprawczego) oraz dr Katarzyny Kwiotek (spojrzenie na gmach historyka sztuki), a także zdjęcia dr Gabrieli Hambrom-Rokosz. Są też archiwalne zdjęcia i pocztówki.

W budynku, któremu przywrócono funkcje sądowe dla procesów karnych, imponują trzy sale rozpraw - dwie mniejsze, w tym dawna sypialnia poprawczaka, trzecia duża, wyjątkowa perła wśród gmachów Temidy, to po wojnie sala gimnastyczna. Odkryto w niej i odrestaurowano freski z czasów pruskich.

Poza pokojami sędziów karnych mieści się tu Opiniodawczy Zespół Sądowych Specjalistów Sądu (OZSS), działają tu zespoły kuratorskie dla dorosłych i nieletnich, ośrodek kuratorski oraz przeniesiona z Bukowej Prokuratura Rejonowa. Powstające centrum edukacji prawnej ma zapewnić dostęp do gmachu osobom z zewnątrz, nie tylko celem obejrzenia wnętrz, ale także prowadzenia działalności edukacyjnej.

Tak było, a tak jest (fot. arch. zakładu poprawczego, współczesne, na potrzeby wydawnictwa Gabriela Habrom-Rokosz)

Raport z realizacji zadań remontowych i konserwatorskich w budynku sądowym w Raciborzu, przy ul. Wojska Polskiego 24 – w latach 2017-2021

Budynek, w którym od momentu utworzenia w roku 1892 mieścił się pierwotnie pruski Sąd Krajowy, został wzniesiony w stylu neorenesansu niderlandzkiego na rzucie zbliżonym do litery „T”. Czterokondygnacyjny gmach wykonano w konstrukcji tradycyjnej murowej z dachem o konstrukcji drewnianej krytym dachówką ceramiczną. Wejście główne do budynku znajduje się od ulicy Wojska Polskiego, w środkowej części elewacji frontowej. Obiekt posiada liczne elementy zdobień architektonicznych zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz. Na szczególną uwagę zasługuje główna klatka schodowa oraz sale rozpraw.

Początkowo na parterze i pierwszym piętrze budynku urzędował pruski Sąd Krajowy, natomiast na drugim piętrze Prokuratura Sądu Krajowego. Po II Wojnie Światowej w 1947 r. zdatne do użytkowania pomieszczenia przejął Sąd Okręgowy w Katowicach, w których do 2012 roku mieścił się Zakład Poprawczy i Schronisko dla Nieletnich w Raciborzu. Od 2001 roku budynek znajdował się w gliwickim okręgu sądowym.

29 grudnia 1995 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków pod nr A/1619/95. OGÓLNE DANE TECHNICZNE BUDYNKU

• powierzchnia działki - 3309 m2
• powierzchnia zabudowy - 1346 m2
• powierzchnia netto - 3466,8 m2
• kubatura netto - 13 986 m3
• wysokość budynku - 24 m
• ilość kondygnacji - 4

Prowadzony w latach 2017-2021 remont budynku niezbędny był dla zapewnienia właściwych warunków lokalowych m.in. Sądu Rejonowego w Raciborzu i Prokuratury Rejonowej w Raciborzu.

Zakres prac remontowych obejmował kompleksowy remont całego budynku wraz z zabezpieczeniem konstrukcji, remontem dachu, elewacji i wnętrz, instalacjami wewnętrznymi, infrastrukturą oraz zagospodarowaniem terenu, celem dostosowania do aktualnych potrzeb oraz prace konserwatorskie, zmierzające do zachowania, zabezpieczenia i odtworzenia licznych detali architektonicznych i zdobień. Całość prac odbywała się pod ścisłym nadzorem i przy współpracy Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Na szczególną uwagę zasługuje ukończony remont konserwatorski na frontowej elewacji, wykonanej w konwencji neorenesansu niderlandzkiego. Elewacja ta jest bogato zdobiona z licznymi detalami architektonicznymi i ozdobnym, dekoracyjnym, boniowanym cokołem z granitu i piaskowca. Przy wejściu głównym do budynku znajduje się kamienny portal z fryzem, kolumnami i pinaklami oraz rzeźbionymi ornamentami okuciowymi. Ponad portalem, nad oknami pierwszego piętra, znajduje się kamienny tympanon z kartuszem i florystyczną dekoracją. Ryzalit środkowy i ryzality boczne zwieńczone zostały attykami z bogato zdobionymi ornamentami z piaskowca. Poddana czynnościom renowacyjnym czerwona cegła klinkierowa bardzo dobrze komponuje się z licznymi elementami wykonanymi z piaskowca, tj. gzymsami, fryzami, kamieniarką okienną, narożami, archiwoltami, sterczynami, zwornikami i kartuszami.

We wnętrzach budynku wykonano prace konserwacji technicznej w zakresie ozdobnych sufitów stiukowych w salach rozpraw i nad główną klatką schodową. Zakończone prace przy stropach sztukatorskich poszerzyły wiedzę na temat bogatego wystroju wnętrza gmachu z końca XIX wieku. W ramach badań uzupełniających odkryto ślady bogatej ornamentyki, zdobiącej rozbudowane formalnie stropy sal rozpraw. Renowacji zabytkowych wnętrz dokonano na podstawie odkrytych fragmentów kolorystyki i ornamentyki, zgodnej z pierwotnie wykonanymi na obiekcie w XIX wieku. Pozwoliło to na odtworzenie, na podstawie zatwierdzonego programu prac konserwatorskich, pierwotnego wystroju i kolorystyki wnętrz w zakresie sztukaterii, stiuków, polichromii, boazerii oraz okien witrażowych.

Na odsłonięcie i zabezpieczanie techniczne polichromii znajdujących się w dużej sali rozpraw oraz w głównym holu budynku przy ul. Wojska Polskiego 24 w Raciborzu, Sąd Okręgowy w Gliwicach uzyskał ze Śląskiego Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków dotację w kwocie 110 000 zł.

Ponadto podczas realizacji prac związanych z zagospodarowaniem terenu, w związku z prowadzeniem nadzoru archeologicznego, zgodnie z warunkami określonymi w pozwoleniu konserwatorskim, w rejonie ogrodzenia nieruchomości od strony ul. Leczniczej, stwierdzono widoczne relikty miejskiego muru obronnego, którego okres budowy przypada na koniec XIII i początek XIV wieku.

Łączna wartość prac remontowych i konserwatorskich, z uwzględnieniem zakupów majątkowych w latach 2017-2021 wyniosła 21 871 238 zł brutto.

fot. w galerii Anna Nowak - Kierownik Oddziału Inwestycji i Remontów Sądu Okręgowego w Gliwicach