Historyczny moment w dziejach Raciborza. Gmach dawnego Sądu Krajowego odzyskał pierwotne funkcje [FOTO i WIDEO]

Dzisiejsze wydarzenie wieńczy wieloletni proces remontu i renowacji dawnego Sądu Krajowego. Budynek z końca XIX w., jeden z piękniejszych przykładów neorenesansu niderlandzkiego, po wojnie przez kilka dekad zajmowany przez zakład poprawczy, wraca do swoich korzeni. W budynku, któremu przywrócono funkcje sądowe dla procesów karnych, imponują trzy sale rozpraw - dwie mniejsze, w tym dawna sypialnia poprawczaka, oraz trzecia duża, wyjątkowa perła wśród gmachów Temidy, po wojnie sala gimnastyczna. Odkryto w niej i odrestaurowano freski z czasów pruskich. Tu dziś odbyła się główna część uroczystości. Rozpoczęto ją przy wejściu, gdzie wiceminister Michał Woś oraz prezes Sądu Rejonowego Marzena Korzonek odsłonili wspólnie napis Palatium Iustitiae Ratiboriense – a więc raciborski pałac sprawiedliwości.

Podczas swojego przemówienia wiceminister podkreślał, że odnowienie gmachu i przywrócenie go Temidzie było jego osobistą ambicją, jako raciborzanina. To zaangażowanie Michała Wosia podkreślał obecny dziś prezes Sądu Apelacyjnego w Katowicach, Witold Mazur. - Dzień 7 lutego 2022 roku będzie zapisany w kronikach tego miasta - dodał. - Jestem dumna, że mogę uczestniczyć w historycznym momencie oddania do użytku budynku dawnego Sądu Krajowego po doprowadzeniu go do jego świetności - podkreślała prezes SR, Marzena Korzonek.

Na uroczystości stawili się sędziowie apelacji katowickiej, w tym Sądu Okręgowego w Rybniku oraz Rejonowego w Raciborzu, dyrektorzy sądów, parlamentarzyści, szefowie służb mundurowych, samorządowcy oraz szereg innych, zaproszonych gości. Poświęcenia dokonał proboszcz z Rynku, ks. Marian Obruśnik. Mówił, że dawniej przechodziło się obok tego gmachu obojętnie, teraz spogląda się na zabytek z zaciekawieniem.

O historii raciborskiego sądownictwa, z naciskiem na dzieje Sądu Krajowego i apelacji raciborskiej, mówił Paweł Newerla. Krótki film dokumentujący remont i renowację zaprezentował Adrian Szczypiński, autor filmu Raciborska Temida. Całość zwieńczył krótki koncert Orkiestry Reprezentacyjnej Śląskiej Komendy Wojewódzkiej Policji.

Poza pokojami sędziów karnych przy ul. Wojska Polskiego mieści się dziś także Opiniodawczy Zespół Sądowych Specjalistów Sądu (OZSS), działają tu zespoły kuratorskie dla dorosłych i nieletnich, ośrodek kuratorski oraz przeniesiona z Bukowej Prokuratura Rejonowa. Powstające z kolei centrum edukacji prawnej ma zapewnić dostęp do gmachu osobom z zewnątrz, nie tylko celem obejrzenia wnętrz, ale także prowadzenia działalności edukacyjnej. Pierwsza taka okazja będzie już w piątek - szczegóły [TUTAJ].

Skrót uroczystości

Raport z realizacji zadań remontowych i konserwatorskich w budynku sądowym w Raciborzu, przy ul. Wojska Polskiego 24 – w latach 2017-2021

Budynek, w którym od momentu utworzenia w roku 1892 mieścił się pierwotnie pruski Sąd Krajowy, został wzniesiony w stylu neorenesansu niderlandzkiego na rzucie zbliżonym do litery „T”. Czterokondygnacyjny gmach wykonano w konstrukcji tradycyjnej murowej z dachem o konstrukcji drewnianej krytym dachówką ceramiczną. Wejście główne do budynku znajduje się od ulicy Wojska Polskiego, w środkowej części elewacji frontowej. Obiekt posiada liczne elementy zdobień architektonicznych zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz. Na szczególną uwagę zasługuje główna klatka schodowa oraz sale rozpraw.

Początkowo na parterze i pierwszym piętrze budynku urzędował pruski Sąd Krajowy, natomiast na drugim piętrze Prokuratura Sądu Krajowego. Po II Wojnie Światowej w 1947 r. zdatne do użytkowania pomieszczenia przejął Sąd Okręgowy w Katowicach, w których do 2012 roku mieścił się Zakład Poprawczy i Schronisko dla Nieletnich w Raciborzu. Od 2001 roku budynek znajdował się w gliwickim okręgu sądowym.

29 grudnia 1995 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków pod nr A/1619/95. 

OGÓLNE DANE TECHNICZNE BUDYNKU

• powierzchnia działki - 3309 m2
• powierzchnia zabudowy - 1346 m2
• powierzchnia netto - 3466,8 m2
• kubatura netto - 13 986 m3
• wysokość budynku - 24 m
• ilość kondygnacji - 4

Prowadzony w latach 2017-2021 remont budynku niezbędny był dla zapewnienia właściwych warunków lokalowych m.in. Sądu Rejonowego w Raciborzu i Prokuratury Rejonowej w Raciborzu.

Zakres prac remontowych obejmował kompleksowy remont całego budynku wraz z zabezpieczeniem konstrukcji, remontem dachu, elewacji i wnętrz, instalacjami wewnętrznymi, infrastrukturą oraz zagospodarowaniem terenu, celem dostosowania do aktualnych potrzeb oraz prace konserwatorskie, zmierzające do zachowania, zabezpieczenia i odtworzenia licznych detali architektonicznych i zdobień. Całość prac odbywała się pod ścisłym nadzorem i przy współpracy Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Na szczególną uwagę zasługuje ukończony remont konserwatorski na frontowej elewacji, wykonanej w konwencji neorenesansu niderlandzkiego. Elewacja ta jest bogato zdobiona z licznymi detalami architektonicznymi i ozdobnym, dekoracyjnym, boniowanym cokołem z granitu i piaskowca. Przy wejściu głównym do budynku znajduje się kamienny portal z fryzem, kolumnami i pinaklami oraz rzeźbionymi ornamentami okuciowymi. Ponad portalem, nad oknami pierwszego piętra, znajduje się kamienny tympanon z kartuszem i florystyczną dekoracją. Ryzalit środkowy i ryzality boczne zwieńczone zostały attykami z bogato zdobionymi ornamentami z piaskowca. Poddana czynnościom renowacyjnym czerwona cegła klinkierowa bardzo dobrze komponuje się z licznymi elementami wykonanymi z piaskowca, tj. gzymsami, fryzami, kamieniarką okienną, narożami, archiwoltami, sterczynami, zwornikami i kartuszami.

We wnętrzach budynku wykonano prace konserwacji technicznej w zakresie ozdobnych sufitów stiukowych w salach rozpraw i nad główną klatką schodową. Zakończone prace przy stropach sztukatorskich poszerzyły wiedzę na temat bogatego wystroju wnętrza gmachu z końca XIX wieku. W ramach badań uzupełniających odkryto ślady bogatej ornamentyki, zdobiącej rozbudowane formalnie stropy sal rozpraw. Renowacji zabytkowych wnętrz dokonano na podstawie odkrytych fragmentów kolorystyki i ornamentyki, zgodnej z pierwotnie wykonanymi na obiekcie w XIX wieku. Pozwoliło to na odtworzenie, na podstawie zatwierdzonego programu prac konserwatorskich, pierwotnego wystroju i kolorystyki wnętrz w zakresie sztukaterii, stiuków, polichromii, boazerii oraz okien witrażowych.

Na odsłonięcie i zabezpieczanie techniczne polichromii znajdujących się w dużej sali rozpraw oraz w głównym holu budynku przy ul. Wojska Polskiego 24 w Raciborzu, Sąd Okręgowy w Gliwicach uzyskał ze Śląskiego Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków dotację w kwocie 110 000 zł.

Ponadto podczas realizacji prac związanych z zagospodarowaniem terenu, w związku z prowadzeniem nadzoru archeologicznego, zgodnie z warunkami określonymi w pozwoleniu konserwatorskim, w rejonie ogrodzenia nieruchomości od strony ul. Leczniczej, stwierdzono widoczne relikty miejskiego muru obronnego, którego okres budowy przypada na koniec XIII i początek XIV wieku.

Łączna wartość prac remontowych i konserwatorskich, z uwzględnieniem zakupów majątkowych w latach 2017-2021 wyniosła 21 871 238 zł brutto. Zdjęcia z renowacji w tekście: Sąd przy Wojska Polskiego gotowy na otwarcie. Odnowione wnętrza imponują [FOTO]

Historia gmachu Temidy, w tym gmachu przy Wojska Polskiego w filmie Adriana Szczypińskiego