Kościół protestancki miałby dziś 100 lat

23 marca 1904 roku parafia ewangelicka kupiła od Helmine Frank parcelę wielkości 22,21 arów, położoną po zachodniej stronie ówczesnej ulicy Hohenzollernów. W drodze dalszych zakupów teren powiększono do 1,10 hektara. Łącznie za działki zapłacono 135.000 marek. Grunty parafii leżały na rogu ulicy Ogrodowej, naprzeciw stojącej tam od 1900 roku szkoły. 19 września 1909 roku uroczyście położono kamień węgielny. Według planu berlińskiego architekta Jürgena Krögera wybudowano obszerny kościół, którego centralna część miała kształt owalnej rotundy. 1 listopada 1911 roku, zatem po dwuletnim okresie budowy, kościół uroczyście poświęcił generalny superintendent D. Nottebohm. Pastor, dr Gühloff wygłosił kazanie na motywach ewangelii według św. Łukasza Chwała na wysokości Bogu, a na ziemi pokój ludziom, w których ma upodobanie (Łuk. 2, 14). W źródłach można znaleźć rozbieżne daty zakończenia budowy kościoła, od 1909 do 1913 roku. W opracowanej w 1943 roku przez pastora Ernsta Diebla księdze pamiątkowej, opartej o dokumenty, wskazana jest data 1.11.11.

Ozdobą kościoła były dwie wieże w stylu barokowym, między którymi znajdował się wysunięty w stosunku do ich linii główny portal wykonany z piaskowca. Wsparty na cokołach wysokości 170 cm stanowił harmonijny kontrast do murów z czerwonej cegły klinkierowej. Przedłużeniem portalu był obszerny przedsionek, a nad nim chór muzyczny. Podwójne wieże, których hełmy były kryte blachą miedzianą, łącznie z wieńczącymi krzyżami miały wysokość 51 metrów. Umieszczono tu trzy dzwony z 1837 roku, przeniesione z kościoła św. Ducha. Budowla miała 44,5 m długości i 30 m szerokości. Kopuła, wznosząca się na częścią centralną i wsparta na czterech kolumnach, miała wysokość 17 m. Ściany wewnętrzne były wykonane z szarego tynku z bogatymi złoceniami. W części parterowej było 800 miejsc do siedzenia, na emporze dalsze 400. W dużym prezbiterium umieszczono ołtarz przeniesiony z kościoła Ducha Św. Został jednak wyposażony w nowy obraz przedstawiający Zdejmowanie z Krzyża, wykonany przez wybitnego malarza historycznego, prof. Eduarda Kaempffera (1859–1926).Witraże przedstawiały sceny z Nowego Testamentu. Obok kościoła w podobnym stylu wybudowano plebanię, a dalej dom parafialny z salami posiedzeń, stacją diakonii, przedszkolem i mieszkaniami. Koszty budowy, wraz z plebanią i domem parafialnym zapreliminowano na 260.000 marek. Koszt całej budowy, według niektórych źródeł, miał wynieść 350.000 marek.

Na podstawie dokumentów archiwalnych udało się stwierdzić, że według kosztorysu architekta Krögera budowa kościoła miała kosztować 280.000 marek, a plebania wraz z domem parafialnym 70.000, razem zatem 350.000 marek. Parafia dysponowała jedynie częścią potrzebnej sumy. Udział miasta Raciborza, jako patrona parafii, miał wynieść 95.000 marek, a na funduszu budowlanym zebrano 10.000 marek. Rada kościelna była obciążona długiem w wysokości 133.000 marek z tytułu kupna działek pod budowę. Co prawda minister spraw wyznaniowych, oświatowych i zdrowotnych, w lutym 1909 roku zapewnił przyznanie dotacji z szkatuły cesarskiej w wysokości 40.000 marek, ale po dwóch latach przydzielono tylko połowę tej kwoty. Nie pomogła nawet wizyta samego cesarza. Wilhelm II, który, przebywając 27 listopada 1910 roku na polowaniu u księcia Wiktora von Ratibor w Rudach, został zaproszony do odwiedzenia kościoła ewangelickiego, wówczas w stanie surowym. Jego Cesarska Mość podziwiał budowlę, ale do kiesy nie sięgnął. Obraz ołtarzowy prof. Kaempffera, kosztujący 5000 marek, zakwestionowała komisja i musiano go częściowo przemalować. Ostatecznie koszty w markach wyniosły: budowa kościoła 300.541,46; plebania 37.081,85; dom parafialny 59.975,15; ogrodzenia 5224,23; budowa dróg 19.800,00; pozostałe koszty 1132,79; łącznie 423.755,48. Preliminowane koszty przekroczono o prawie 84.000 marek, czyli o 24 %.

Imponująca bryła kościoła ewangelickiego stała się jednym z symboli przedwojennego Raciborza. W 1945 roku uległa tylko stosunkowo niewielkim zniszczeniom. Plebania została przez wojska sowieckie splądrowana. Później budynek służył radzieckim oficerom. Dom parafialny był doszczętnie spalony. Nie było komu ponieść kosztów remontu kościoła, a ewangelików w Raciborzu zostało niewielu, więc świątynia niszczała. Ostatni niemiecki pastor Ernst Diebel w swoich pamiętnikach, obejmujących czas od stycznia do grudnia 1945 roku, zarzucił katolickiemu proboszczowi miejskiemu Georgowi Schulzowi, iż przeszedł do polskiego obozu i wszczął u władz miejskich postępowanie zmierzające do przejęcia kościoła ewangelickiego i plebanii. Prawdopodobnie ks. Schulz ubiegał się o kościół ewangelicki, który był znacznie mniej zniszczony niż oba kościoły katolickie w śródmieściu. W latach 60. powstał zamiar przebudowania go na salę widowiskową. Z czasem z dachów pozdejmowano miedzianą blachę i dachówki. W końcu kościół rozebrano. W miejscu, w którym stał, 14 lipca 1973 roku położono kamień węgielny pod budowę szkoły muzycznej. 1 września 1978 roku oddano do użytku funkcjonalny gmach, w którym dzisiaj ma siedzibę Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia. Dysponuje także dużą salą koncertową o dobrej akustyce i 341 miejscach.

Plebania protestancka nie ucierpiała w czasie wojny. Została zajęta na mieszkania i odbywały się w niej nabożeństwa ewangelików. Potem nabożeństwa przeniesiono do kaplicy na cmentarzu ewangelickim przy ulicy Starowiejskiej, a lokatorów wyprowadzono. 22 lipca 1969 roku przeniesiono tu urząd stanu cywilnego i urządzono pałac ślubów. W 2007 roku budynek gruntownie odnowiono po tym jak miasto formalnie stało się właścicielem nieruchomości. Parafia ewangelicka w ramach rekompensaty otrzymała dawne przedszkole przy ul. Warszawskiej. Budynek ewangelickiego domu parafialnego uległ zniszczeniom w 1945 roku. W latach 50. raciborscy rzemieślnicy postanowili urządzić tam swoją siedzibę. W 1957 roku Cech Rzemiosł Różnych, przy wsparciu finansowym bratnich organizacji i izb rzemieślniczych, rozpoczął odbudowę, którą zakończono w 1961 roku. Tablica pamiątkowa głosi: Dom Rzemiosła imienia Jana Kilińskiego, wybudowany przez rzemiosło raciborskie w latach 1957–1961 dla uczczenia 1000-lecia Państwa Polskiego. Przy okazji przywrócono także ulicę i nadano jej miano warszawskiego szewca Kilińskiego. Poza cechem w budynku mieszczą się obecnie także inne instytucje. 

Za: Paweł Newerla, Dzieje Raciborza i jego dzielnic, wyd. WAW, Racibórz 2008