Książęta opolsko-raciborscy. Władysław

Za sprawą tego ostatniego, wspólnie z Wiolą, przejął władzę na Kaliszem i Rudą (koło Wielunia). Starszy brat Mieszko Otyły zaczął w tym czasie rządzić w księstwie opolsko-raciborskim. W 1241 r. - jak informuje Kronika wielkopolska - Władysław próbował bezskutecznie powstrzymać Mongołów pod Opolem wraz z księciem Bolesławem Wstydliwym. W niewyjaśnionych do końca okolicznościach, w 1244 r. rycerstwo wielkopolskie odebrało księciu gród w Kaliszu. Tego samego roku widzimy Władysława, wspólnie z władcą śląskim Bolesławem Rogatką, na wiecu pod Wrocławiem, na którym szukał prawdopodobnie pomocy przeciwko Wielkopolanom.

Po śmierci Mieszka Otyłego, w 1246 r., Władysław objął władzę nad księstwem opolsko-raciborskim. Sporym ciosem dla młodego władcy były podjęte w 1249 r. dwie wyprawy: księcia wielkopolskiego Przemysła na Rudę i biskupa ołomunieckiego Brunona z Schauenburga na Racibórz, zakończone zdobyciem obydwu miejscowości. Sprawa wygląda na zaplanowaną uprzednio akcję. Władysław zmuszony był wykupić Racibórz z rąk wojowniczego biskupa za 3 tys. grzywien - kwotę jak na owe czasy olbrzymią (Rudy, niestety, nie odzyskał). Okazję do zemsty dał księciu wspólny najazd z Bolesławem Wstydliwym i kniaziami ruskimi Danielem i Lwem na pobliską ziemię opawską w lipcu-sierpniu 1253 r. Opisujący wyprawę tzw. Latopis halicko-wołyński informuje, że napastnikom nie udało się zdobyć ani Opawy ani Głubczyc, a jedynie malutki gród w Nasiedlu. Winą za taki stan rzeczy kronikarz ruski obarczył Władysława, który podobno nie dostarczył dostatecznej ilości drewna do budowy machin oblężniczych. Po zniszczeniu okolicznych wsi i schwytaniu wielkiej ilości jeńców, najeźdźcy wycofali się z Opawszczyzny udając się na terytorium księstwa opolsko-raciborskiego. W późniejszych latach Władysław pogodził się z południowym sąsiadem. Zawarty został nawet układ pokojowy, na mocy którego ustalono wspólną granicę na linii: Lipowa koło Nysy - Bogumin - rzeka Ostrawica. Co więcej, 12 lipca 1260 r. widzimy księcia w liczbie sojuszników władcy Czech w czasie zwycięskiej bitwy z Węgrami, Rusinami i Mongołami pod Kroissenbrunn na ziemi austriackiej. 

Później dobre relacje z dworem praskim i biskupem ołomunieckim ulegają wyraźnemu osłabieniu. Historycy twierdzą, co prawda, że Władysław był obecny przy koronacji Przemysła II Otokara w 1261 r. jak również brał udział w wyprawie króla Czech na Bawarię w 1266 r., tym niemniej informacje takie nie znajdują wyraźnego potwierdzenia źródłowego. Co ciekawe, zauważalny jest brak imienia władcy opolsko-raciborskiego na pochodzącej z lipca 1271 r. obszernej liście wszystkich sprzymierzeńców Przemysła II Otokara. Prawdopodobnie książę, prowadząc samodzielną politykę, zaczął się obawiać dalszego wzrostu potęgi południowego sąsiada. 

Wpływy władcy opolsko-raciborskiego zaczęły sięgać innych dzielnic polskich. W 1273 r. rycerstwo małopolskie ofiarowało mu nawet tron krakowski zamierzając zeń usunąć Bolesława Wstydliwego. Pomimo rozbicia przychylnej Władysławowi opozycji i podjęcia grabieżczej wyprawy po Opole, Koźle i Racibórz, książę krakowski Bolesław zmuszony był zrezygnować z zachodnich skrawków Małopolski. Granica księstwa opolsko-raciborskiego przesunęła się klinem aż pod Tyniec (1274r.).

Autorytet Władysława był wówczas dość znaczny. Poprawie uległy również jego stosunki z Przemysłem II Otokarem. W 1277r. uproszony został przez króla Czech aby stanąć jako arbiter w sporze między Bolesławem Rogatką a Henrykiem IV Probusem, książętami śląskimi. Zdaniem XIV-wiecznych kronikarzy Herzog von Opullen miał wziąć udział, po stronie króla Czech, w rozstrzygającej o losach spadku po austriackich Babenbergach bitwie pod Dürnkrut (26 VIII 1278 r.), zakończonej druzgocącą klęską i śmiercią Przemysła II Otokara. Zdaniem badaczy, a także naszym, fakt taki jest mało prawdopodobny. Podobnie jak rzekome złożenie hołdu przez Władysława, władcy czeskiemu Wacławowi II - 9-letniej sierocie po zabitym Przemyśle II Otokarze. 

Na podkreślenie zasługują także inicjatywy księcia w polityce wewnętrznej. 14 kwietnia 1258 roku Władysław podjął się fundacji klasztoru i kościoła dominikańskiego pod wezwaniem Św. Jakuba w Raciborzu. 21 października 1258 roku wystawił dokument, w którym nawiązując do działań swojego ojca Kazimierza, oficjalnie zatwierdził funkcjonowanie nad rzeką Rudą, opactwa cystersów. Ci ostatni otrzymali dość szeroki immunitet gospodarczy, a także prawo sądzenia miejscowej ludności z wykonywaniem ordaliów czyli sądów bożych włącznie. 

Szczególną opieką Władysława cieszył się Racibórz. Na mocy przywileju wystawionego w 1267 r. własnością jego mieszkańców stało się pastwisko nad rzeką Odrą. Miasto otrzymało również zezwolenie na wyrąb drzewa w lasach książęcych za niską stosunkowo opłatą 1 grzywny złota rocznie. 21 marca 1280 r. życzliwy władca, odwdzięczając się raciborzanom za ofiarną obronę miasta w czasie napadu opawian, zrezygnował nawet ze wspomnianej opłaty, co umożliwiło mieszczanom darmową eksploatację drzewa w dowolnej niemal ilości. Z wystawionych dokumentów wynika, że książę najczęściej przebywał właśnie w Raciborzu. 

Z poślubioną w 1251 r. księżniczką wielkopolską Eufemią, Władysław miał czterech synów: Mieszka, Kazimierza, Bolesława i Przemysła oraz nieznaną z imienia córkę. Tą ostatnią wydał za księcia śląskiego Henryka IV Probusa, obiecując wspomagać zięcia w staraniach o Kraków i koronę polską. 27 sierpnia 1281 r. lub 1282 r. książę zmarł. Pochowany został prawdopodobnie w kościele dominikańskim pod wezwaniem św. Jakuba w Raciborzu. 

Żona:
Eufemia. Córka Władysława Odonica i Jadwigi, księżniczki czeskiej. Nie jest znana data jej narodzin. Władysława poślubiła w 1251 r. O jej życiu niewiele wiadomo. Zmarła 15 lutego, po 1281 r. Urodziła Władysławowi czterech synów oraz, prawdopodobnie córkę Grzymisławę.
Dzieci:
1. Mieszko I, książę cieszyński. Był najstarszym synem Władysława i Eufemii. W 1280 r., wraz z ojcem oraz braćmi Przemysłem i Bolkiem przebywał we Wiedniu, gdzie przez obliczem cesarza Rudolfa Habsburga Władysław opolsko-raciborski zawarł ugodę z Henrykiem IV Probusem. Po 1281 r., czyli po podziale władysławowej spuścizny, otrzymał wraz z Przemysłem Racibórz, Cieszyn i Oświęcim. Mieszko tytułował się wówczas jako “pan na Raciborzu”, zaś Przemysł jako “książę Oświęcimia”. W 1290 r. bracia podzielili wspólne dominium. Mieszko objął rządy w Cieszynie i Oświęcimiu. Wsławił się układem z królem czeskim Wacławem II, zawartym 17 stycznia 1291 r. i skierowanym przeciwko Władysławowi Łokietkowi, swojemu kuzynowi (Łokietek był synem Eufrozyny, siostry Władysława). Mieszko nie poparł także polityki zjednoczeniowej Przemysła wielkopolskiego. Sprzyjał Czechom z czym wiązał nadzieję na terytorialne poszerzenie swojego władztwa (Wacław obiecał mu formalnie pomoc i opiekę, wykupienie z ewentualnej niewoli, wynagrodzenie za usługi oraz pośrednictwo w sporach z innymi książętami). Duże większe znaczenie miały zobowiązania Mieszka. Obiecał bowiem Wacławowi pomoc zbrojną przeciwko kuzynowi Łokietkowi. Otwarł przed królem Czech bramy swoich grodów i zapewnił swobodę komunikacji (księstwo cieszyńskie bezpośrednio oddzielało Czechy i Małopolskę). Po przejęciu przez Wacława tytułu księcia krakowskiego, Mieszko wraz z bratem Bolesławem złożyli mu hołd lenny. Mieszko wziął udział w udanej dla Czechów wyprawie na Kraków, po której zawładnęli oni Małopolską. 2 czerwca 1297 r. był w Pradze na koronacji Wacława na króla Czech. 2 sierpnia 1297 r. w Ostrawie zawarł ugodę z biskupem ołomunieckim Dytrykiem, na mocy której wyznaczono granicę pomiędzy biskupstwem wrocławskim a ołomunieckim. Potem z Wacławem II Wielkopolskę i był świadkiem jego koronacji, w 1300 r. w Gnieźnie, na króla Polski. 
Po śmierci Wacława II (1305 r.), Mieszko pozostał wierny Koronie Czech. 5 października 1305 r. wydał swoją jedyną córkę Wiolę za mąż za króla Czech Wacława III. Nie odniósł jednak żadnych politycznych korzyści z tego faktu, bo już 4 sierpnia 1306 r. zięć został zamordowany w Ołomuńcu. Polityczna aktywność księcia ustała. Wiadomo tylko, że otrzymał od biskupa krakowskiego Jana Muskaty kanonię i prebendę w ziemi krakowskiej w zamian za darowanie kościelnemu hierarsze Kętów.
Podobnie jak brat Przemysł, dbał o rozwój swojego księstwa. Lokował Cieszyn (1284) i Zator (1292). Mieszczanie Oświęcimia otrzymali od niego, w 1291 r., prawo składu soli i ołowiu oraz pobierania opłat mostowych. Tu też, co nie jest jednak pewne, lokował klasztor dominikański. Prawem mili oraz składu: ołowiu, miedzy i cyny obdarował także Zator. W 1312 r. mieszczanie Bielska otrzymali od księcia las pomiędzy Kamieniem a Mikuszowicami. Pozwolił lokować wsie. Wybijał własną monetę. Miał także własną, prężną kancelarię z notariuszami, którzy za zasługi otrzymywali dobra ziemskie. U schyłku swojego żywota, nie używając jeszcze tytulatury księcia Górnego Śląska, umieścił na swojej pieczęci górnośląskiego orla. 
Mieszko ożenił się z nieznaną kobietą (księżniczką?). Miał z nią wspomnianą już córkę Violę (po ślubie z Wacławem III przyjęła imię Elżbieta) oraz dwóch synów: Władysława i Kazimierza. Obaj, po śmierci ojca około 1315 r., podzielili pomiędzy siebie księstwo cieszyńskie.

2. Kazimierz II, książę bytomsko-kozielski. Drugi syn Władysława i Eufemii. W 1281 r. tytułował się księciem głogowskim. Po śmierci ojca, w 1281 lub 1282 r., wraz z młodszym bratem Bolesławem otrzymał grody: Opole, Bytom i Koźle wraz z przyległymi do nich ziemiami. Obaj bracia, podobnie jak Mieszko i Przemysł, podzielili ten dział. Kazimierz zatrzymał Bytom i Koźle. Jego władztwo obejmowało także grody: Gliwice, Toszek i Siewierz. Kazimierz nie był stroną układu jego ojca i trzech braci z księciem wrocławskim Henrykiem IV (żoną Henryka została nieznana z imienia siostra Mieszka, Kazimierza, Bolesława i Przemysła). Opowiedział się jednak przeciwko wrocławskiemu Piastowi, kiedy ten popadł w konflikt z biskupem Tomaszem II. 

Podobnie jak najstaszy brat Mieszko, również Kazimierz szukał zbliżenia z Koroną Czech. W styczniu 1285 r. uczestniczył w zjeździe w Chebie, gdzie doszło do ślubu króla Wacława II i Guty z rodu Habsburgów. Wraz z Wacławem II i Mikołajem opawskim oficjalnie poparł biskupa Tomasza II. 10 stycznia 1289 r. złożył w Pradze hołd lenny władcy Czech. Było to pierwsze formalne powiązanie piastowskiego księstwa śląskiego z Czechami. Zdecydowały o tym zapewne względy praktyczne. Polska wciąż pozostawała w rozbiciu. Rosła potęga Czech. Związek ustrojowy młodego księstwa bytomsko-kozielskiego z silnym państwem dawał Kazimierzowi poczucie bezpieczeństwa, choćby wobec realnego zagrożenia najazdem ze strony zwaśnionego z władysławowicami Henryka IV Probusa, czyniącego aktywne zabiegi o tron krakowski.

Hołd lenny nie oznaczał jedynie przysięgi wierności. Wacław zyskał w książętach górnośląskich sojuszników w zbrojnej walce o tron krakowski. W 1292 r. drużyna Kazimierza, podobnie jak i jego brata Mieszka, weszła w skład armii czeskiej, która zajęła Małopolskę. Stając po stronie Wacława II, Kazimierz, przypomnijmy, opowiedział się przeciwko swojemu kuzynowi Władysławowi Łokietkowi. 2 czerwca 1297 r. był w Pradze świadkiem koronacji Wacława II.

Około 1306 r. Kazimierz zmienił front polityczny. Stało się w obliczu upadku władztwa Przemyślidów oraz sukcesów kuzyna Władysława Łokietka, wspieranego przez króla Węgier Karola Roberta. Żoną króla Węgier została jedyna córka Kazimierza, Maria (1282/1284 - 1317). Swatem był zapewne Łokietek. Maria sprawiła później, że zawrotną karierę na dworze węgierskim zrobili jej dwaj bracia: Bolesław i Mieszko. Maria nie dała królowi Węgier potomka. Zmarła 15 grudnia 1317 r. w Temesvár (obecnie rumuńska Timisoara) i została pochowana w Székesfehérvár (Białogród Królewski na Węgrzech). Bolesław przebywał na dworze węgierskim od 1315 r. Po śmierci siostry przyczynił się do małżeństwa Karola Roberta z córką Władysława Łokietka, Elżbietą Łokietkówną. Cieszył się poparciem królewskiej pary dzięki czemu został arcybiskupem w Ostrzyhomiu (pogrzebano go w podziemiach tamtejszej katedry). Mieszko od 1313 r. był joannitą. Dzięki siostrze Marii został przeorem węgierskiej prowincji tego zgromadzenia. W 1328 r., będą nadal członkiem zakonu, został biskupem Nitry (zainicjował budowę tamtejszej katedry). W 1334 r. został biskupem Weszpremu (obecnie na Węgrzech).

Gorliwym chrześcijaninem był zresztą ojciec Bolesława i Mieszka, Kazimierz. Władca bytomsko-kozielski nadał, 12 stycznia 1290 r., klasztorowi norbertanek w Czarnowąsach dochody ze wsi Radunia. W 1299 r. miechowskich bożogrobców zwolnił z ciężarów prawa książęcego i sądownictwa we wsiach Chorzów i Dębie (obecnie dzielnica Krakowa). Lokował na prawie magdeburskim wieś Bierawa niedaleko Koźla. Na przedmieściach Bytomia ufundował nowy budynek szpitala św. Ducha. Bił także własną monetą. Srebrny kruszec pobierał z własnych kopalni pod Bytomiem. 

Kazimierz zmarł 10 marca 1312 r. Nie wiadomo, gdzie został pogrzebany. O jego żonie Helenie zachowała się tylko jedna wzmianka, z której wynika, że była księżniczką ruską. Nie wiadomo, kiedy się urodziła. Mogło to nastąpić około roku 1260. Księżna zmarła pomiędzy 1304 a 1232 r. Kazimierzowi dała sześciu potomków. Obok wspomnianych już: Marii, Bolesława i Mieszka także: Władysława, księcia bytomsko-kozielskiego, Siemowita, księcia bytomskiego potem gliwickiego oraz Jerzego.

3. Bolesław I, książę opolski. Trzeci syn Władysława i Eufemii, określany niekiedy w źródłach jako Bolek. Urodził się pomiędzy 1254 a 1258 r. Jako samodzielny władca Opola występuje już w 1279 r. W 1280 r. przebywał z ojcem i bratem Przemysłem we Wiedniu. Przed obliczem cesarza Rudolfa Habsburga doszło tam do zawarcia ugody pomiędzy księciem opolsko-raciborskim Władysławem a Henrykiem IV Probusem. Po śmierci ojca otrzymał wspólny dział z bratem Kazimierzem. Po podziale tej spuścizny, Bolesławowi przypadło Opole z podległymi mu grodami w: Strzelcach, Lublińcu, Oleśnie, Niemodlinie i Głogówku. Jako jedyny z czwórki braci wsparł Henryka IV Probusa w walce o tron krakowski. Obiecał mu pomoc wojskową w zamian za opiekę. Probusowi pozostał zresztą wierny aż do śmierci. Z mariażu tego nie czerpał jednak takich korzyści, jak jego bracia Mieszko i Kazimierz ulegli wobec Czech. Popierając Henryka znalazł się w dwuznacznej sytuacji, kiedy ten popadł w konflikt z biskupem wrocławskim Tomaszem II. Próbą wyjścia z niej były podejmowanego przez Bolesława próby doprowadzenia do rozejmu pomiędzy hierarchami. Żadne z nich, nawet zorganizowane w Opolu spotkanie wysłanników Henryka z biskupem, nie przyniosły sukcesu. Zgubna okazała się wiara w możliwość wprowadzenia Henryka na tron krakowski. Na przełomie 1288 i 1289 r. wyprawił się z Przemkiem ścinawskim na Kraków. W drodze powrotnej, 26 lutego 1289 r., obaj zostali pobici pod Siewierzem przez: Bolesława płockiego, swojego kuzyna Władysława Łokietka i Kazimierza łęczyckiego. Przemek w bitwie zginął, a Bolesław dostał się do niewoli. W konsekwencji Łokietek, wspierany przez Lwa halickiego, spustoszył księstwo opolskie w drodze na Wrocław. 

W niewoli Bolesław przebywał około roku. Po śmierci Probusa, 24 czerwca 1290 r., podobnie jak Kazimierz i Mieszko, został członkiem obozu czeskiego. 17 stycznia 1291 r. zawarł w Ołomuńcu przymierze z Wacławem II. Bolesław uzyskał zapewnienie opieki, Wacław kolejną drużynę zbrojną i możliwość osadzenia swoich załóg w grodach księstwa opolskiego. Wiosna 1291 r. Bolesław wziął udział w wyprawie czeskiej na Kraków. Poddaje się w wątpliwość, by w 1292 r. w Opolu złożył hołd lenny Wacławowi. Według aktualnego stanu badań na pewno nie zrobił tego jego brat Przemysł, książę raciborski, mimo że informację taką podaje Kronika zbrasławska. W 1292 r. wziął udział z bratem Kazimierzem w wyprawie Wacława na Kraków. Był świadkiem, 28 września 1292 r., klęski swojego kuzyna pod Sieradzem. Przeciwko kuzynowi wystąpił również po stronie Henryka głogowskiego, walczącego z Łokietkiem o schedę po Przemyśle I, zmarłym 8 lutego 1296 r. Na mocy ugody zawartej, 10 marca 1296 r., pomiędzy Henrykiem a Władysławem Łokietkiem, Bolesław uzyskał połowę ziemi kłobuckiej. 2 czerwca 1297 r. był w Pradze na koronacji Wacława II na króla Czech. 2 sierpnia 1297 r. w Ostrawie przyczynił się do regulacji sporu pomiędzy bratem Mieszkiem a biskupem ołomunieckim Dytrykiem. Wyznaczono wówczas granicę pomiędzy biskupstwem wrocławskim a ołomunieckim. 

Wacław II musiał darzyć Bolesława dużym zaufaniem skoro na początku 1298 r. zabrał go do Wiednia na zjazd książąt wspierających Albrechta Habsburga w walce o tron niemiecki. Bolesław, w marcu 1298 r., walczył po stronie Albrechta przeciwko królowi Niemiec, Adolfowi z Nassau. Trzy miesiące później zastępował Wacława II podczas narady elektorów w Moguncji, na której zdetronizowano Adolfa i obrano na króla Albrechta. Uczestniczył w wyprawie króla Czech do Wielkopolski i był zapewne świadkiem jego koronacji w Gnieźnie na króla Polski. Za oddanie Koronie Czech sprawował urząd starosty krakowskiego. 

To oddanie towarzyszyło Bolesławowi także po śmierci Wacława II i jego syna Wacława III. Władca Opola stał się bowiem stronnikiem króla Jana Luksemburczyka. Wiosną 1312 r. zorganizował wyprawę na Kraków, ogarnięty buntem wójta Alberta. Zajął stolicę Polski, ale gdy nie uzyskał wojskowego wsparcia Luksemburczyka, a Albert zaczął skłaniać się do zawarcia porozumienia z Władysławem Łokietkiem, książę oddał Kraków swojemu kuzynowi i wycofał z niego swoje wojska. 

Bolesław był dobrym gospodarzem w swoim księstwie. Rozbudował swoją główną siedzibę czyli zamek opolski oraz drugą czyli zamek w Głogówku. Lokował na prawie niemieckim miasta: Niemodlin (1283), Strzelce Opolskie (1290) i Krapkowice (1294) oraz, na przełomie XIII i XIV w., Olesno, Lubliniec i Białą. Sprzyjał również lokacjom wiejskim oraz kościelnym. W 1286 lub 1287 bliżej nieznany fundator, przy współudziale Poltka z Szybowic i Aleksego z Leckensteinu, doprowadził do powstania klasztoru cystersów w Jemielnicy (była to filia konwentu z Rud w księstwie raciborskim, którego początku sięgają, według najnowszych badań, roku 1223, a na pewno 1258, kiedy to książę Władysław wystawił tzw. dyplom rudzki nadający zakonnikom immunitety gospodarcze i prawne). W 1304 lub 1307 r. Bolesław przekazał dominikanom nowe budynki klasztorne przy kościele św. Wojciecha w Opolu. W 1307 r. kaplicę zamkową na Ostrówku przekazał minorytom. W 1309 r. przy kościele franciszkańskim w Opolu ufundował kaplicę św. Anny, pierwsze duże mauzoleum piastowskie, w którym po śmierci, 14 maja 1313 r., został pochowany. Dla duchowieństwa świeckiego wzniósł opolską bazylikę Św. Krzyża. 

Pierwszą żoną Bolesława była Grzymisława (Grimislava ducissa Opuliensis), którą wymienia nekrolog opactwa Św. Wincentego we Wrocławiu pod datą dzienną 13 września. Nie jest to jednak informacja pewna, gdyż Grzymisława jest również utożsamiana z nieznaną z imienia siostrą Bolesława, żoną księcia Henryka IV Probusa. Drugą żoną, poślubioną pomiędzy 1280 a 1290 r., była Agnieszka, kobieta (księżniczka?) nieznanego pochodzenia. Agnieszka zmarła już w 1301 r. i została pochowana prawdopodobnie w opolskim klasztorze franciszkanów. Bolesławowi urodziła trzech synów: Bolesława, księcia niemodlińskiego; Bolesława II, księcia opolskiego i Alberta, księcia strzeleckiego. 

4. Przemysł, książę raciborski

Przyszedł na świat między rokiem 1258 a 1268, jako najmłodszy syn księcia opolsko-raciborskiego Władysława i księżniczki wielkopolskiej Eufemii. Po śmierci ojca w 1281 lub 1282 r., opiekę nad młodym władcą - przez pewien czas - sprawował jego starszy brat Mieszko. 7 maja 1286 r. obydwaj synowie Władysława wystawili dokument, na mocy którego wyznaczyli Racibórz miejscem sądu wyższej instancji dla wszystkich osad w księstwie lokowanych na prawie flamandzkim. Wydany przywilej był prawdopodobnie formą zachęty dla raciborzan do popierania biskupa wrocławskiego Tomasza II, który w latach 1285-1287, niewątpliwie za zgodą Mieszka i Przemysła, schronił się w mieście w obawie przed władcą śląskim Henrykiem IV Probusem. Epilogiem całej sprawy było oblężenie Raciborza przez wojska księcia Henryka IV i niespodziewane pojednanie się tego ostatniego z odważnym biskupem w pobliżu kościoła p.w. św. Mikołaja na Starewsi. Kilka lat później miasto zostało ponownie zaatakowane, tym razem przez zagadkowych Scytów, prawdopodobnie Rusinów i Tatarów, którzy jednak przepędzeni zostali przez mieszczan, jak również św. Marcelego, który ukazać się miał na obłokach z maczugą w ręku i wywołać panikę wśród najeźdźców  - 17 stycznia 1290 r. Wdzięczny Przemysł, odwzajemniając się raciborzanom za bohaterską obronę miasta, nadał im spory kompleks leśny w pobliżu Raciborza.

Syn Władysława rządził już wtedy samodzielnie, tytułując się dux Opolensis et dominus Ratiboriensis (książę opolski i pan raciborski). Od 1293 r. w tytulaturze Przemysła zaszła zmiana. Na dokumencie występuje już jako dux Ratyboriensis (książę raciborski). Jego władztwo obejmowało również Rybnik i Żory. Jak wynika z aktualnego stanu badań, władca Raciborza nigdy nie złożył hołdu lennego, rządzącemu w Czechach, Wacławowi II.

Przemysł dał się poznać jako władca wyjątkowo życzliwy względem Kościoła. Jeszcze w okresie współrządów z Mieszkiem, 13 listopada 1288 r., wystawił dyplom prawny zwalniający mieszkańców wsi Krowiarki, Radoszowy koło Rybnika i Książenice, należących do klasztoru norbertanek w Czarnowąsach koło Opola, z wszelkich podatków i danin na rzecz dworu książęcego. Sprawując już samodzielną władzę w księstwie, 1 sierpnia 1295 r., ufundował poza murami Raciborza klasztor bożogrobców p.w. Św. Krzyża, zajmujący się szpitalnictwem wśród ubogich. Kilka lat później, 1 października 1299 r., Przemysł zjawił się osobiście w otoczeniu swoich dostojników w czasie obrad dominikańskiej kapituły prowincjonalnej w klasztorze p.w. św. Jakuba, oświadczając, iż postanowił założyć w Raciborzu żeński dom zakonny. Wspomnianą datę przyjmujemy za początek procesu fundacyjnego klasztoru dominikanek p.w. Świętego Ducha. Jego pierwszą przeoryszą została córka księcia Eufemia (Ofka), uchodząca za osobę świątobliwą. 9 kwietnia 1306 r. konwent dominikanek w Raciborzu otrzymał wyjątkowy immunitet, zwalniający siostry z obowiązku dostarczania na potrzeby dworu książęcego wozów, nawet w razie wojny obronnej.
Władca raciborski dbał także o samo miasto. Oprócz wspomnianych wcześniej przywilejów z 1286 r. i 1290 r., nadał również inne. 18 października 1293 r. potwierdzając nadania swojego ojca, Przemysł przyznał imienne wyliczonym kupcom raciborskim  monopol na sprzedaż swoich towarów w obrębie jednej mili. Zezwolił ponadto, 26 maja 1294 r, na utworzenie za murami miasta, w pobliżu bramy zwanej odrzańską, osady o nazwie Nowe Miasto, którą uposażył pastwiskiem na prawym brzegu Odry. 17 czerwca 1299 r. wystawił dokument, na mocy którego zmienił ustrój Raciborza, nadając mu na miejsce prawa flamandzkiego, prawo magdeburskie. Z polecenia Przemysła utworzono wówczas 5-osobową Radę Miejską (nominalnie 6 rajcą był sam książę) oraz 7-osobowe kolegium ławników. Kadencja władz samorządowych miała trwać tylko rok. Znawcy dyplomatyki powątpiewają jednak, czy dokument, opatrzony datą 17 czerwca 1299 r., jest autentyczny. Niemniej, gdyby nawet uznać go za późniejszy falsyfikat, jego treść bez wątpienia oddaje stan prawny ustroju miejskiego Raciborza, jaki wytworzył się na przełomie XIII i XIV w. W czasach Przemysła, na pergaminach raciborskich pojawiły się po raz pierwszy pieczęcie z herbem miasta przedstawiające pół-orła i pół-koła. Żoną księcia była Anna, córka Konrada czerskiego. Przemysł doczekał się z nią syna Leszka i córek: wspomnianej Eufemii (Ofki), Anny i Konstancji. Dzieci przeżyły ojca, który zmarł 7 maja 1306 r. Zwłoki księcia pochowano w klasztorze dominikańskim w Raciborzu. 

5. Nieznana z imienia córka. Według niektórych badaczy była to Konstancja, pani na Wodzisławiu, niedoszła królowa Polski. Niestety niewiele o niej wiadomo. Zachowały się tylko dwie wzmianki źródłowe jej dotyczące. Według jednej, zamieszczonej w Kronice Raciborskiej, była Preclarissima principissa Ladislaviensis, czyli Najjaśniejszą księżną (władczynią) wodzisławską. Druga wzmianka, tym razem dokumentalna, określa ją jako księżną raciborską. 
Z powodu ubóstwa źródłowego Konstancja pozostaje do dziś jedną z najbardziej tajemniczych księżniczek opolsko-raciborskich. Historycy co rusz próbują ustalić jej życiorys, ale nie potrafią wyjść poza zaklęty krąg domysłów. Wiadomo tylko, że swoją nieznaną córkę Władysław wydał za mąż za księcia wrocławskiego, Henryka IV Probusa. Obiecał zięciowi, prawdopodobnie w ramach kontraktu ślubnego, wspomagać go w staraniach o Kraków i koronę polską. Nie ma, niestety, żadnych pewnych przesłanek, że tą nieznaną córką była Konstancja. 

Wysunięto bowiem hipotezę, że nieznaną władysławową córką była Grzymisława, wspomniana przez nekrolog opactwa św. Wincentego we Wrocławiu pod datą dzienną 13 stycznia, najdalej zapewne wciągniętą w 1286 r. Trzeba nadmienić, że jedna z hipotez traktuje Grzymisławę jako domniemaną pierwszą żonę księcia Bolesława I opolskiego, a więc syna księcia Władysława. Konstancja, jeśli słusznie utożsamiana jest z nieznaną córką księcia Władysława, mogła być najmłodszym dzieckiem z małżeństwa z Eufemią wielkopolską. Jako datę jej narodzin wskazuje się rok 1256. Na przełomie 1277 i 1278 r. córka Władysława wyszła za mąż za wspomnianego już księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa, zwanego również Prawym. Było to małżeństwo stricte polityczne. Wskazuje się, że orędownikiem zawarcia związku był król czeski Przemysł II Otokar, chcący zyskać wsparcie Piastów: wrocławskiego i opolskiego w sporze z cesarzem Rudolfem Habsburgiem. Badacze wysunęli sugestię, że Władysław, decydując się na małżeństwo swej córki z aspirującym do polskiej korony Henrykiem IV, liczył, iż zostanie ona w przyszłości królową. 

Z niewiadomych przyczyn, w 1287 r., związek córki Władysława i Henryka rozpadł się, zanim jeszcze zięć Piasta opolsko-raciborskiego rozpoczął starania o tron krakowski. W 1288 r. książę wrocławski był już mężem Matyldy, córki margrabiego brandenburskiego Ottona V Długiego. Córkę Władysława odrzucił, wedle sugestii historyków, z powodu bezpłodności. Dokonał tego w czasie, w którym następuje śmierć teścia. Przeciwko Henrykowi występują potem jego szwagrowie: Przemysła, Kazimierz II, Bolesław i Mieszko. Książę raciborski Przemysł udziela na zamku w Raciborzu schronienia zwaśnionemu z Henrykiem biskupowi Tomaszowi II. Jednocześnie synowie Władysława wysyłają do papieża prośbę o interwencję u Henryka, tak by ten z powrotem przyjął swą prawowitą żonę. Nie przyniosło to jednak efektu. Odtrącona siostra była zmuszona przebywać w rodzinnym Raciborzu. 
Jej czterech braci podzieliło tymczasem pomiędzy siebie spuściznę po ojcu. Bolesław objął księstwo opolskie, Kazimierz księstwo bytomsko-kozielskie, Mieszko księstwo cieszyńskie, zaś Przemysł został władcą samodzielnego księstwa raciborskiego. Przez jakiś czas kuratelę nad młodocianym Przemysłem sprawował starszy Mieszko. Wtedy, z jego części ojcowizny, wydzielił siostrze (Konstancji lub Grzymisławie?) mały dział wodzisławski. Ta, nie wychodząc powtórnie za mąż, żyła tu do roku 1351. Po jej śmierci Wodzisław wrócił do księstwa raciborskiego, rządzonego już wówczas, po bezpotomnej śmierci Piastowicza Leszka, przez opawskich Przemyślidów.  

Na tym nie koniec problemów. Wspomniany już książę Przemysł, jak podają opracowania na temat Piastów śląskich, miał również córkę Konstancję. Nie wykluczone, że to wdowa po nim, księżna Anna, zgodnie z powszechną wówczas praktyką, otrzymała Wodzisław i kilkanaście okolicznych wsi jako dożywotnie uposażenie, nazywane księstwem wodzisławskim. Księżna Anna zmarła 13 lipca 1324 r. Rządy w wodzisławskim dominium mogła objąć po niej córka Konstancja, która dożyła tu w samotności 1351 r.