Racibórz i ziemia raciborska w okresie wielkiej wojny 1914-1918 cz. 11

Rząd Rzeszy zniósł 4 sierpnia 1914 roku ustawowy system waluty złotej (parytetu złota), czyli wymienialności banknotów na złoto. Umożliwiło to początkowo drukowanie ogromnej ilości banknotów oraz tłoczenie bilonu, który w 1/3 nie musiał mieć pokrycia w złocie. Krok ten spowodował pojawienie się coraz intensywniejszej inflacji, pieniędzy na rynku było więcej niż towaru, który można było za nie kupić. Wszystko było coraz droższe, rząd chcąc temu zapobiec wprowadzał wspomniane już ceny maksymalne. Nie dawało to jednak zbyt wiele, inflacja stale rosła, osiągając w roku 1917 poziom 213 %, w 1918 zaś 229%.

Dało się też odczuć wyraźny brak pracowników. Odbija się to wyraźnie w lokalnych ogłoszeniach prasowych. W Raciborzu pilnie potrzebowano wielu ekspedientów sklepowych, inkasentów, także ubezpieczeniowych, szewców, uczniów szewskich czy w zawodzie piekarz, pomocy oraz gospodyń domowych i do dzieci oraz bardzo wielu pracowników w innych specjalnościach.

Listy strat

13 sierpnia 1914 roku na łamach raciborskiej prasy zamieszczono po raz pierwszy listy strat (poległych, zaginionych, rannych) armii niemieckiej. W kolejnych miesiącach próbowano zamieszczać, głównie w raciborskim Anzeigerze, listy dotyczące wszystkich niemieckich pułków. Z czasem jednak straty rosły, ilość nazwisk była ogromna, ich pełna publikacja niemożliwa. We wspomnianym Anzeigerze oraz raciborskim tygodniku powiatowym Ratiborer Kreisblatt publikowano listy żołnierzy z miasta i powiatu. Listy owe stawały się też coraz dłuższe, więc w połowie 1915 roku zaprzestano ich publikacji. Na siódmej liście strat (wrzesień 1914) znajdujemy jednego z pierwszych raciborzan – kapitana Lothara Fritscha z 44 pułku piechoty, który został ranny.

Pobór

Bardzo częstym rytuałem stały się wezwania do poboru, zarówno rezerwistów jak i rekrutów. 19 i 20 sierpnia 1914 roku na targu krowim w Raciborzu odbyło się zebranie kontrolne Landsturmu, na które mieli się stawić wszyscy przeszkoleni żołnierze tej formacji, którzy nie ukończyli 45 roku życia. Wszyscy podoficerowie i szeregowcy piechoty mieli przybyć w pierwszym dniu, żołnierze innych rodzajów broni w kolejnym. W razie nieobecności żołnierzom groziło ukaranie według przepisów wojennych. Nie stawić mogli się jedynie karani wcześniej więzieniem, zwolnieni dyscyplinarnie z wojska czy też pozbawieni praw obywatelskich.

Według informacji prasowych w pierwszych dwóch tygodniach wojny do armii zgłosiło się ochotniczo 1,3 mln mężczyzn. W raciborskich szkołach wyższego stopnia, także w Królewskim Seminarium Nauczycielskim, rozpoczęto procedurę egzaminów wojennych (Notprüfungen), tzn. wcześniejszych niż normalne, aby umożliwić uczniom powołanym lub ochotniczo wstępującym do służby wojskowej, ukończenie szkoły przed pójściem do wojska. We wspomnianym Seminarium wszyscy z 25 uczniów ostatniego kursu ukończyli wspomniany egzamin z wynikiem pozytywnym. Wielu z nich było z Raciborza. Byli to: Fritz Dehner, Joseph Furch, Johann Gawenda, Albert Grüner, Alfred Gwischz, Paul Krettek, Georg Krzikalla, Georg Kustos, Emil Matuschezyk, Joseph Moik, Karl Pillar, Joseph Pilotek, Wilhelm Plottek, Max Quiske, Joseph Steyer, Franz Thomeczek, Max Tirpitz, Winzenz Wilpart oraz Paul Winkler. Egzaminy wojenne w Miejskim Gimnazjum Realnym zdało wszystkich pięciu uczniów: Walter Duczek, Eugen Feichtiger, Kurt Jurczyk, Johannes Raida oraz Walter Robl z Raciborza. Egzaminy wojenne dla ochotników do rocznej służby tzw. Einjährigfreiwilligen – czyli ochotników z wysokim wykształceniem, którzy zdecydowali się na roczną służbę ochotniczą w armii), nie odbyły się. Ochotnicy do tej służby mieli zgłaszać się w Szkolnym Kolegium Prowincjonalnym we Wrocławiu.

Z powołanymi do służby wojskowej urzędnikami obchodzono się, według informacji zawartych w raciborskim Anzeigerze, bardzo szczodrze. Według niemieckich ustaw wojskowych (Reichs- Militärgesetz z 2 maja 1874 (artykuł 66) oraz ustawa z 6 maja 1880 roku (Militärgesetz vom 6. Mai 1880) urzędnicy (także ich rodziny), którzy zostali powołani do służby wojskowej lub też zgłosili się do niej dobrowolnie, nie powinni z tego powodu ponieść żadnych strat finansowych. W szczególności powinno być zachowane do ich powrotu stare stanowisko pracy, podczas służby zaś powinni pobierać pobory nie mniejsze niż w pracy cywilnej.

Mobilizacja powszechna

W połowie sierpnia opublikowano nowe zarządzenia dotyczące Landsturmu. Według niego rozkazy mobilizacyjne do tej formacji objęły także wewnętrzne, nie graniczące z innymi krajami prowincje Prus i kraje Rzeszy, które dotychczas nie były objęte mobilizacją. Dotychczas bowiem zmobilizowano tylko setki tysięcy mężczyzn z prowincji granicznych, aby innym umożliwić normalne życie i pracę. Wszyscy członkowie Landsturmu I powołania oraz ci, którzy zostali przeniesieni do niego z rezerwy lub innych formacji, powinni zgłosić się, z wszystkimi zaświadczeniami wojskowymi w odpowiednim biurze w miejscu swego zamieszkania lub pobytu, aby wpisać się na listy Landsturmu. Wszystkie roczniki Landsturmu II powołania zostały też wyznaczone do aktywnej służby wojskowej. O dokładnym czasie powołanie do aktywnej służby miała stanowić osobna odezwa.

Doniesienia wojenne

21 sierpnia 1914 raciborzanie dowiedzieli się, że Japonia przystąpiło do wojny po stronie wrogów Rzeszy. Dzień później dowiedziano się, że 20 sierpnia o godz. 1.20 w nocy zmarł na atak serca papież Pius X. Niecałe trzy tygodnie później gazety donosiły o wyborze nowego papieża – Benedykta XV (Giacomo della Chiesa 1854 - 1922). Był on później, ze względu na swe antywojenne nastawienie, nazywany papieżem pokoju.

22 sierpnia 1914 roku wprowadzono na wszystkich niemieckich państwowych i prywatnych liniach kolejowych specjalne taryfy przewozowe, które pozwalały na tani transport żywności, głównie zbóż i ziemniaków, w każdy zakątek Rzeszy. Dużym problemem okazali się jeńcy wojenni. Gazety informowały wszystkie organizacje i ich członków, którzy zajmowali się zaopatrzeniem wojska w żywność, osoby prywatne oraz pracowników kolei o zakazie kontaktów z jeńcami wojennymi, szczególnie dostarczaniu im żywności. Pod groźbą kar wojskowych zabroniony był jakikolwiek prywatny kontakt z więźniami. Zarządzenia owe były oczywiste, tysiące jeńców próbowało uciekać z niewoli poprzez nawiązywanie kontaktów, także intymnych, z ludnością cywilną. Gazety pełne były doniesień o ucieczkach jeńców z niewoli.

Cdn. Renata, Piotr Sput