Racibórz i ziemia raciborska w okresie wielkiej wojny 1914-1918 cz. 20

Bardzo interesujący artykuł, dotyczący raciborskiego gimnazjum realnego, zamieszczono w raciborskim Anzeigerze pod koniec marca. Na początku roku szkolnego (1914) szkoła liczyła 306 uczniów i 16 nauczycieli. 1 lutego 1915 roku uczniów było już tylko 273, z tego 75 ewangelików, 191 katolików i 6 wyznania mojżeszowego. 266 z nich było obywatelami Prus, 4 innych krajów Rzeszy oraz obcokrajowców. 177 uczniów pochodziło z Raciborza i okolicy, 96 przyjechało z dalszych regionów. W bieżącym roku szkolnym maturę zdało 10 uczniów z klasy trzynastej oraz jeden z przedostatniej, dwunastej. Wszyscy oni wstąpili po maturze do wojska. Zaświadczenia o zdolności do rocznej ochotniczej służby wojskowej (einjährig- freiwilligen Militärdienst) otrzymało w okresie Wielkiej Nocy 1914 roku 26 uczniów, pod koniec września 1914 roku zaś trzynastu. 18 uczniów wybrało pracę w różnorodnych zawodach praktycznych. Ogólnie w okresie od początku wojny do wiosny 1915 roku szkołę opuściło jedenastu uczniów ostatniej klasy (klasa 13 - Oberprimaner), czterech uczniów klasy przedostatniej, siedmiu uczniów klasy jedenastej oraz 12 uczniów klasy dziesiątej. Wszyscy wstąpili do służby wojskowej. Dwóch nauczycieli szkoły - Oberlehrer Ruprecht und Dr. Grosse - Kreul zostało w dniach od 5 do 16 sierpnia 1914 roku powołanych do pracy w raciborskiej komendzie uzupełnień. Wspomniany wyżej Oberlehrer Ruprecht został w okresie późniejszym powołany do służby w jednym z pułków rezerwowych. Podobny sytuacja zaistniała podczas wojny we wszystkich wyższych (ponadpodstawowych) szkołach w Rzeszy.

Wojenne hieny

Jak to bywa we wszystkich w zasadzie wojnach, które ludzkość prowadziła w epoce historycznej, wielu próbuje, w sposób legalny czy też nie, na wojnie zarobić. W artykule o znamiennym tytule Hieny wojny raciborski Anzeiger opisywał jedną z berlińskich firm, która dopuściła się oszustwa na wdowach po poległych żołnierzach, inwalidach wojennych i wielu bezrobotnych. Wspomniana firma ogłaszała się w wielu gazetach, proponując dobrze płatną pracę w domu, polegającą na wypełnianiu próbek z perfumami. Osoby chętne do współpracy musiały wpłacić przed podjęciem pracy 2,90 marek za przesłanie potrzebnych materiałów. Oczywiście wkład pracy był o wiele większy niż spodziewany zarobek, możliwy zarobek okazał się fikcją, właściciele firmy zaś oszustami. Osoby poszkodowane zachęcano w artykule do zgłaszania się na policję w celu określenia skali przestępstwa.

Podobne wydarzenia, związane głownie z produktami żywnościowymi, miały miejsce także w Raciborzu. Jeden z raciborskich rzeźników, który miał swój zakład na ulicy Rybnickiej, prowadził na dużą skalę nielegalny ubój świń. Proceder został odkryty, rzeźnikowi wytoczono proces, został skazany według obowiązującego w okresie wojny prawa na karę śmierci. Z tego, co nam wiadomo, wyrok śmierci wykonano.

Doniesienia z frontu

W maju 1915 roku szpalty raciborskich gazet wypełniały doniesienia wojenne. Jednym z nich była wiadomość o zatopieniu francuskiego krążownika pancernego Leon Gambetta. Donoszono też o zwycięstwie Turków nad aliantami z państw ententy w Cieśnienie Dardanele. Chodziło tutaj o słynną operację morsko - desantową w Cieśninie Dardanelskiej. Pięć dni później raciborzanie mogli się dowiedzieć o wielkim zwycięstwie wojsk państw centralnych, które odniosły nad wojskami rosyjskimi w Galicji Zachodniej. Od 1 do 10 maja 1915 roku toczyła się bowiem na wschód od Krakowa wielka bitwa (bitwa pod Gorlicami) pomiędzy wojskami państw centralnych a Rosjanami. Niemcom i Austriakom udało się dokonać głębokiego przełamania frontu rosyjskiego, w konsekwencji czego wojska państw centralnych dotarły do Sanu. Bitwa ta była przełomem w działaniach wojennych na froncie wschodnim. Niemcy byli odtąd stroną atakującą, ale musieli też znacznie pomagać armii austriacko - węgierskiej, która w poprzednich walkach straciła dwa miliony żołnierzy.

W następnych numerach gazety (z 6 maja 1915) raciborzanie dowiedzieli się o skali zwycięstwa, o wzięciu do niewoli 30 000 żołnierzy rosyjskich, tysiącach zdobytych dział i karabinów. W kolejnych (z 12 maja 1015) informowano o wzięciu do niewoli ponad 100 000 rosyjskich żołnierzy i więcej niż 150 000 poległych. W wydaniu Anzeigera z 23 maja 1915 roku informowano czytelników o ponad 194 000 wziętych do niewoli Rosjan. Pisano też, że wzięci do niewoli na wschód od Jarosławia żołnierze rosyjscy byli w części uzbrojeni nie w karabiny tylko w dębowe maczugi.

Włosi walczą po stronie wroga

23 maja 1915 roku były sprzymierzeniec państw centralnych – Włochy wypowiedziały Austro - Węgrom wojnę, o czym raciborzanie dowiedzieli się 26 maja. Niemcy naciskały na Austro - Węgry już od stycznia 1915 roku, aby te odstąpiły Włochom rejon Trentino i kilka innych obszarów, na co jednak rząd w Wiedniu się nie zgodził.

Zajęcie Warszawy i Dęblina

Z wielkim zainteresowanie czytali raciborzanie sensacyjne wprost informacje zamieszczone w Anzeigerze 7 sierpnia 1915 roku. Donosiły one o zajęciu 4 sierpnia przez wojska niemieckie dowodzone przez księcia Leopolda von Bayern Warszawy i zdobyciu twierdzy Dęblin (Iwangorod). W relacji z kolejnego dnia donoszono o wkroczeniu po ciężkich walkach wojsk niemieckich do Warszawy oraz o ostrzale tychże przez artylerię rosyjską z Pragi.

Walka o dostawy żywności

Racibórz, tak jak w coraz większym stopniu wszystkie niemieckie miasta, musiał coraz bardziej samodzielnie organizować dostawy i reglamentację żywności dla mieszkańców.
Coraz częściej organizowano masową sprzedaż zakupionych wcześniej hurtowo przez instytucje miejskie towarów żywnościowych. W środę 6 sierpnia 1915 roku od godz. 8.00 na miejscu starej ujeżdżalni na tzw. zielonym targu przy placu Dominikańskim zorganizowano miejską sprzedaż kartofli w cenie 3,70 za cetnar. Magistrat informował mieszkańców, że wspomniane kartofle nadają się do przechowania w okresie miesięcy zimowych. Na każdą rodzinę przypadło do trzech cetnarów ziemniaków. W artykule informowano też czytelników, że sprawą zaopatrzenia społeczeństwa w kartofle, która stała się priorytetem w rozmowach pomiędzy rządem centralnym a władzami dużych miast, zajmie się rząd, do czego będą też potrzebne nowe rozwiązania prawne, natomiast miasta, wraz z innymi instytucjami zajmą się dostarczaniem i reglamentacją ziemniaków na swym terenie i dla swych mieszkańców.

Cdn. Renata, Piotr Sput

Na zdjęciach w galerii:

Rosyjska mapa z naniesionym planem twierdzy Iwangorod (Dęblin), która została zdobyta przez wojska niemieckie 4 sierpnia 1915 roku

Raciborski Anzeiger z 7 sierpnia 1915 roku z artykułem wstępnym informującym o zdobyciu przez armię niemiecką Warszawy i Twierdzy Dęblin

Odwrót Rosjan z Warszawy na początku sierpnia 1015 roku (zdjęcie Wikipedia)

Uroczysty wjazd do Warszawy niemieckiej kawalerii w dniu 5 sierpnia 1915. Niemcy byli witanie w mieście jako wyzwoliciele z carskiej niewoli (zdj. Bundesarchiv)

Okolicznościowa pocztówka niemiecka dotycząca zwycięstw niemiecko – austriackich w Polsce i zdobycia Warszawy (zdjęcie Wikipedia)