Walcząc myśleli o Tobie. Żyjąc pamiętaj o nich! Polscy bohaterowie na naszych cmentarzach

Obok cichociemnego leżą powstańcy warszawscy, sanitariuszki, łącznicy, egzekutorzy, dowódcy i szeregowi żołnierze. Najczęściej są to typowe groby opatrzone jedynie imieniem i nazwiskiem zmarłego oraz datą urodzin i śmierci. Upamiętnieniem ich heroizmu zajmuje się autor akcji „MAPA PAMIĘCI”, dyrektor szkół w raciborskim Zakładzie Poprawczym, Andrzej Tomczyk, który z wychowankami placówki identyfikuje groby Bohaterów, aby przywrócić ich masowej pamięci. Poniżej prezentowane biogramy Bohaterów zostały wyjęte z pamiątkowego albumu, zatytułowanego „Mapa Pamięci” którego premiera przewidziana jest na jesień 2020 r.

por. Eugeniusz Chyliński, ps. „Frez”, ur. 19.03.1915 r. w Kozicach 

We wrześniu 1939 roku walczył w 32 pułku piechoty, a następnie, od 17 września, w 36 pułku piechoty Legii Akademickiej w obronie Modlina jako dowódca plutonu w 7 kompanii III batalionu. 8 grudnia 1939 roku przekroczył granicę polsko-węgierską, został internowany. Po ucieczce na Zachód, przyłączył się do powstających we Francji Polskich Sił Zbrojnych. Po błyskawicznym upadku Francji przedostał się Na Wyspy Brytyjskie, gdzie w 1942 r. otrzymał propozycję udziału w jednej z najbardziej brawurowych operacji wojskowych II wojny – specjalistycznego przeszkolenia i przerzutu do Polski drogą powietrzną. Był jednym z 316 cichociemnych-żołnierzy ZWZ/AK, którzy zostali wysłani z misją, której sens najpełniej oddaje sentencja namalowana na mapie w Audley End, bazie szkoleniowej cichociemnych: „WYWALCZ POLSCE WOLNOŚĆ LUB ZGIŃ”. Przeszedł wymagające szkolenie i pod pseudonimem „Frez” wylądował w Kraju nad ranem 25 marca 1943 r. w okolicach Helenowa, 28 km od Siedlec. Po aklimatyzacji w Warszawie otrzymał przydział na najtrudniejszy wówczas odcinek ruchu oporu – do Kedywu Wileńskiego Okręgu AK, gdzie pełnił funkcję instruktora dywersji.

Prowadził szkolenia dywersyjne w Oddziałach Dyspozycyjnych „Baza” i „Egzekutywa”, brał m.in. udział w akcjach sabotażowych na linie kolejowe. Został aresztowany 19 kwietnia 1944 roku w Wilnie. 16 maja został odbity przez patrol „Bazy” i „Egzekutywy” w brawurowej akcji w czasie transportu z więzienia na Łukiszkach do szpitala św. Jakuba po zasymulowanym ostrym zapaleniu wyrostka robaczkowego. 19 maja dostał przydział do oddziału partyzanckiego „Frycza”, gdzie był instruktorem. Następnie pracował (w ramach akcji o kryptonimie „Pod Słońcem”) jako instruktor na oficerskich kursach minersko-sabotażowych. Walczył w operacji wileńskiej jako dowódca kompanii (60-osobowego oddziału dywersyjno- minerskiego) w 3 Zgrupowaniu Czesława Dębickiego, „Jaremy”.

Po upadku Akcji „Burza” pozostał w Wilnie po wkroczeniu Armii Czerwonej. Na początku lipca 1946 roku został aresztowany przez NKWD i trafił do więzienia przy ul. Ofiarnej. Po przesłuchaniach i torturach został wywieziony na Syberię, gdzie przebywał do 1957 roku. Wrócił do Polski jako ostatni z 96 wywiezionych na nieludzką ziemię cichociemnych.

W 1972 zamieszkał w Modzurowie, gdzie pracował jako księgowy w Stacji Hodowli Roślin.

Zmarł 10.02.1992 r. w Raciborzu. Został pochowany na Cmentarzu Jeruzalem.

Od 2017 r. jego imię nosi Branżowa Szkoła I Stopnia nr 5 w Raciborzu. W tym samym roku ukazała się książka pt. „Cichociemny Frez” autorstwa Andrzeja Tomczyka.

plut.pchor. Antoni Szewczyk, ur. 29.04.1915 r. w Brzeźnicy

W strukturach Państwa Podziemnego od 1939 do 1945 r. Działał na terenie powiatów bocheńskiego i brzeskiego pod komendą Andrzeja Możdżenia „Sybiraka”, szefa dywersji obwodu bocheńskiego, zajmował się magazynowaniem i konserwowaniem broni, kolportował prasę podziemną; brał udział w ataku na więzienie w Nowym Wiśniczu, podczas którego, bez strat własnych, uwolniono 128 więźniów. Zmarł 21.02.1998 r., pochowany na Cmentarzu Jeruzalem.

sierż. Eugeniusz Glatman , ps. „Maciek”, ur. 23.08.1921 r. w Makowie Podhalańskim

Zaprzysiężony w 1943 r. jako członek Armii Krajowej. Przydzielony do oddziału Legion Śląski („Huta”), którego rejonem działania były pasma Policy, Babiej Góry oraz okolice Skawicy i Zawoi. Odznaczony Krzyżem Armii Krajowej, Krzyżem Partyzanckim, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Zwycięstwa i dwukrotnie Medalem Wojska. Zmarł 09.05.1994 r., pochowany na Cmentarzu Jeruzalem.

st. sierż. Paweł Górecki, ps. „Tur”, „Hanys”, ur. 30.05.1915 r. w Markowicach 

Służył w Inspektoracie Rybnik. Po śmierci dowódcy, który zginął w potyczce z Niemcami na dworcu w Żorach został mianowany przez inspektora rybnickiego Pawła Cierpioła dowódcą oddziału zwiadowców w 75 pp. Po ujawnieniu się w 1947 r. został skazany na 10 lat za przynależność do AK, z czego w więzieniu spędził 6 lat. Odznaczony przez komendanta Śląskiego Okręgu AK Zygmunta Jankego „Waltera” Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami „za wyróżniającą służbę wojskową i odwagę wobec wroga”. Pochowany na Cmentarzu Jeruzalem.

ppor. Jan Hyrlicki, ps. „Selim”, ur. 05.11.1924 r. w Harbutowicach 

od 1944 r. w Oddziale Partyzanckim „Huragan” Zgrupowania „Żelbet”. Uczestnik zbrojnych starć z Niemcami w Porębie k. Myślenic i wsi Zawadka. Ujawnił się w październiku 1945 r. Odznaczony Krzyżem Walecznych, Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Armii Krajowej, Medalem Wojska, Krzyżem Partyzanckim oraz Medalem Zwycięstwa i Wolności. Zmarł w 1997 r. Pochowany na Cmentarzu Jeruzalem.

kpr. pchor. Stanisław Konzal, ps. Zapaleniec”, ur. 15.04.1927 r. w Wołkowysku 

wykształcenia chirurg ortopedii urazowej. Od listopada 1942 r. do sierpnia 1944 r. łącznik w oddziałach partyzanckich cc „Ponurego” i „Nurta” w Górach Świętokrzyskich. W trakcie Akcji „Burza” przydzielony do 2 Pułku Piechoty Legionowej, brał udział w akcjach zdobywania i melinowania broni. Dwukrotnie jako ochotnik przeszedł linię frontu z rozkazami. Uczestniczył w odbiorze zrzutów alianckich. Odznaczony Krzyżem Armii Krajowej, dwukrotnie Medalem Wojska, Krzyżem Partyzanckim, Medalem Zwycięstwa i Wolności, Odznaką Grunwaldzką. Zmarł 01.02. 1994 r. Pochowany na Cmentarzu Jeruzalem.

szer. Alojzja Lepiejko ps. „Lola”, ur. 21.07.1921 r.

Działała na terenie IV Obwodu Inspektoratu Rybnickiego AK pod dowództwem Franciszka Żymełki i Serafina Myśliwca jako łączniczka. Zmarła 27.05.2003 r. Pochowana na Cmentarzu Jeruzalem.

szer. Stanisław Miller ps. „ Zamek”, ur. 10.10.1927 r. w Holszanach

Od czerwca 1943 roku w szeregach wileńskiej Armii Krajowej –12 Brygada Oszmiańska i Zgrupowanie Partyzanckie mjr Czesława Dębickiego „Jaremy”. Brał udział w walkach z Niemcami i policją litewską. Walczył pod Krewą oraz brał udział w słynnej bitwie w Murowanej Oszmiance, największej bitwie pomiędzy wojskami AK a Lietuvos Vietine Rinktine (Litewski Korpus Lokalny). Uczestniczył w Akcji „Burza”. Odznaczony Krzyżem Armii Krajowej oraz Medalem Wojska. Po wojnie za przynależność do AK przez 5 lat uwięziony w łagrze Republice Komi. Zmarł 29.10.2013 r. Pochowany na Cmentarzu Jeruzalem.

plut. Marian Mamczyński ps. „Dobosz”, ur. 13.03.1922 r. w Medenicach pow. Drohobycz

Od października 1942 r. żołnierz Armii Krajowej Okręgu Lwów. Od marca 1944 r. w batalionie szturmowym 106 Dywizji AK pod dowództwem Wojciecha Majewskiego ps. „Jaksa”. Był członkiem ochrony radiostacji „Dostańce” niedaleko Zagajów Stradawskich. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Zmarł 10.03. 1992 r. Pochowany na Cmentarzu Jeruzalem.

Helena Martynuska ps. „Baśka”, ur. 30.12.1914 r. w Krakowie 

Początkowo w Batalionach Chłopskich, po akcji scaleniowej żołnierz Armii Krajowej w powiecie rzeszowskim. Opiekowała się magazynem broni oraz archiwum Wojskowego Sądu Specjalnego, kolportowała tajną prasę, była łącznikiem kierownictwa Walki Cywilnej. Zmarła 30.11.2007 r. Pochowana na Cmentarzu Jeruzalem.

Edwarda Pałka ps. „Róża”, ur. 07.03.1915 r. w Rokitnie

Jako sanitariuszka brała udział w akcjach zbrojnych przeprowadzanych przez oddział Batalionów Chłopskich Bolesława Kozłowskiego ps. „Wiara”. Po 1945 r. represjonowana za rzekome ukrywanie partyzantów. Odznaczona Medalem Zwycięstwa i Wolności oraz Krzyżem Partyzanckim. Zmarła 14.11.1995. Pochowana na Cmentarzu Jeruzalem.

szer. Witold Pidek. ps. „Mały”, ur. 27.01.1928 r. w Kiełczewicach Górnych 

Od czerwca 1943 r. w Batalionach Chłopskich na terenie obwodu lubelskiego. W placówce w Kiełczewicach pełnił funkcję gońca i zwiadowcy. Odznaczony Krzyżem Partyzanckim i Medalem Zwycięstwa i Wolności. . Pochowany na Cmentarzu Jeruzalem.

st. sierż. Zygmunt Pieracki ps. „Jerzyk”, ur. 15.11.1920 r. w Warszawie

Od 1942 r. członek ZWZ/AK. Aresztowany w 1943 roku i wywieziony do Niemiec, skąd zbiegł do Szwajcarii. Wstąpił do II Korpusu Polskiego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, w którym ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty i z którym przeszedł szlak bojowy. Po wojnie wrócił do Polski. Odznaczony Krzyżem Armii Krajowej, Medalem za Wojnę 1939-1945, odznaką II Korpusu oraz Gwiazdą Italii. Zmarł 30.07.2000 r. Pochowany na Cmentarzu Jeruzalem.

szer. Joanna Radke ps. „Szara”, ur. 17.04.1907 r. w Tarnopolu

W lwowskim okręgu Armii Krajowej (rejon Chodorów) od października 1943 r. jako kolporterka i łączniczka. Po dekonspiracji na początku 1944 r. uciekła do Warszawy, wzięła udział w Powstaniu Warszawskim. Zmarła 05.05.2000 r. Pochowana na Cmentarzu Jeruzalem.

ppor. Zbigniew Wójcik ps. „Sęk”, ur. 18.06.1922 r. w Nowym Sączu 

W Armii Krajowej od 1.10.1942 r., początkowo oddział „Krzyż”, potem grupa „Zadziele”, następnie w plutonie w ramach 1PSP. Walki z Niemcami na terenie powiatu limanowskiego-m.in. rozbrojenie patrolu Wehrmachtu w Dobrej i w Kasinie Wielkiej, udział w wielkiej bitwie z dywizją SS.
Odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Medalem Wojska, Krzyżem Armii Krajowej. Po 1945 r. aresztowany przez UB w Raciborzu. Zmarł 26.04.2000 r. Pochowany na Cmentarzu Jeruzalem.

strz. Stanisław Marszal, ps. „ Wróbel”, ur. 25.05.1923 r.

W ZWZ od 1941 r., od początku zajmował się kolportowaniem prasy niepodległościowej, następnie brał udział w licznych potyczkach zbrojnych w okolicach rzeki Bug. Zmarł 22.05.1996 r. Pochowany na Cmentarzu Jeruzalem.

szer. Maria Mendelska ps. „Morela”, ur. 02.02.1923 r. w Majdanie Pienackim pow. Brody

Od listopada 1941 r. do czerwca 1944 r. w 8 kompanii 52 pp Ziemi Złoczowskiej jako sanitariuszka i łączniczka między placówkami. Przewoziła dokumenty i broń. Brała udział w akcjach bojowych, w tym m.in. w akcji zniszczenia niemieckiej radiostacji nasłuchowej w miejscowości Dzwoniec. Jako sanitariuszka opiekowała się uchodźcami ze wsi spalonych przez hitlerowców i bandy UPA, jak choćby Wola Pieniacka czy Hut Wierchobuska, organizowała akcje żywieniowe dla ukrywających się w lasach uchodźców. Ukrywała rannych pilotów samolotu zestrzelonego przez Niemców. Odznaczona Medalem Zwycięstwa i Wolności. Zmarła 08.02.1993 r. Została pochowana na Cmentarzu Jeruzalem.

szer. Władysław Mendelski ps. „Mróz”, ur. 22.02.1919 w Dzwońcu, pow. złoczowski

Od lutego 1942 r. do listopada 1944 r. żołnierz Armii Krajowej w 8 kompanii 52 pp Ziemi Złoczowskiej. Brał udział w akcjach bojowych, w tym w zniszczeniu niemieckiej stacji nasłuchowej w Dzwońcu. Na polecenie dowództwa wraz z późniejszą żoną Marią był odpowiedzialny za utrzymywanie kontaktu z dowództwem sowieckich partyzantów, którzy operowali na ziemi złoczowskiej. Czynnie uczestniczył w szkoleniu strzeleckim organizowanym dla nowoprzyjmowanych do służby. Organizował pomoc dla ocalałych z rzezi w Hucie Pieniackiej, gdzie ukraińscy policjanci z jednego batalionów 4 Pułku Policji SS (niem. Galizisches SS Freiwilligen Regiment 4) pod niemieckim dowództwem, wraz z okolicznym oddziałem Ukraińskiej Powstańczej Armii (najprawdopodobniej sotnia Dmytra Karpenki, ps. „Jastrub” z kurenia „Siromanci”), bestialsko wymordowali blisko 850 osób .Odznaczony Medalem Zwycięstwa i Wolności. Zmarł 29.07.1991 r. Został pochowany na Cmentarzu Jeruzalem.

Ks. Franciszek Gzik (1914 – 1951) 

Urodził się w Potoku. Po wybuchu II wojny światowej, w wyniku działań wojennych i rozproszenia Seminarium Duchownego, przebywał w rejonie rodzinnej miejscowości. Współpracował tam z Narodowymi Siłami Zbrojnymi. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1943 r. w Nowym Sączu. Jednocześnie został skierowany jako wikariusz do parafii Dzierzkowice, od 1944 roku był wikariuszem, a następnie prefektem w parafii Urzędów. W latach 1946 – 1948 przebywał w parafii Tarnogóra. Przebywał następnie w parafiach Komarów i Mircze, gdzie został aresztowany w 1949 roku. Został osadzony w więzieniu w Hrubieszowie. Po pewnym czasie wywieziony został do Lublina, a następnie do Raciborza. Umiera w więzieniu w czerwcu 1951 roku. Ksiądz F. Gzik został odznaczony Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego.

Ks. płk dr Franciszek Kamiński

Urodził się w 1922 roku w Grabowcu k. Zamościa pod nazwiskiem Nowicki. Przed II wojna światową wstąpił do Małego Seminarium Duchownego w Reginowie nad Szczarą. Podczas II wojny światowej był żołnierzem 9 Pułku Piechoty Ziemi Zamojskiej Armii Krajowej. W związku z działalnością w AK, od lipca 1945 r. musiał ukrywać się przed władzami komunistycznymi pod zmienionym nazwiskiem jako Franciszek Kamiński. Po wstąpieniu do Towarzystwa Salezjańskiego święcenia kapłańskie przyjął 21 lutego 1954 roku. Od 28.08.2002 jako emeryt mieszkał na terenie Parafii Wniebowzięcia NMP w Raciborzu.

kpt. Serafin Myśliwiec ps. „Krwawnik”, urodzony 29 września 1915 r.

Pochodził z Brzezia, był podporucznikiem 20pp, brał udział w kampanii wrześniowej, wzięty do niewoli i wywieziony do Rzeszy (Neubrandenburg) zwolniony został jako Ślązak, podjął pracę w betoniarni w Raciborzu w charakterze robotnika, a od kwietnia 1940 r. rozpoczął działalność konspiracyjną w ZWZ. Komendant IV Obwodu Zewnętrznego obejmującego powiaty raciborski, kozielski oraz Krapkowice (kryptonim „Renifer”, zmieniony później na „Kadzidło"). Kierował pracą konspiracyjną, a drużynę partyzancką zorganizował w lecie 1943 r. Rozkazem Komendy Głównej 113/BP z dnia 19 lutego 1944 r. awansowany został do stopnia porucznika. Porucznik Serafin Myśliwiec wspólnie z Józefem Gawliczkiem, ps. „Ryś” i Alojzym Świerczkiem, ps. „Rozchodnik”, redagowali i rozprowadzali na Opolszczyźnie pismo „Nad Odrą czuwa straż”. Początkowo drukowano je w mieszkaniu Franciszka Bortela w Miejscu Odrzańskim lub u Ignacego Wyciska w Grzegorzowicach koło Raciborza. Po aresztowaniu rodziny Bortla drukarnię przeniesiono do rodziny Gorywodów w Kornowacu. Była to jedyna gazetka konspiracyjna, wychodząca w czasie okupacji na terenie III Rzeszy według granic przedwojennych. Ukazywała się dość regularnie w nakładzie około stu pięćdziesięciu egzemplarzy jako dwutygodnik. Rozprowadzana była na terenie całej Opolszczyzny przez placówki AK.

st. sierż. Zygmunt Jaskulski ps. „Kazimierz”, ur. 14.04.1913 r. w Inowrocławiu

Dowódca kompanii w grupie „Jura”, Inspektorat Sosnowiec, obwód AK „Będzin”, kawaler Srebrnego Krzyża Zasługi z Mieczami I Klasy.

kpr. Henryk Danielewicz, ur. 26.03.1919 r. w Znoskach, pow. oszmiański

Członek Junackich Hufców Pracy. Od 06.09. 1939 r. brał udział w obronie Gdyni na stanowisku strzelca. Po kapitulacji w dniu 21.09.1939 r. dostał się do niewoli niemieckiej i jako robotnik przymusowy skierowany do miejscowości Schwarzenbach. Posiadacz Odznaki Honorowej C.G.T.C. „Kościuszko” (Centrum Szkoleniowe Kompanii Wartowniczych). Autor wierszy patriotycznych.

kpt. Franciszek Stal ps. „ Chabina” ur. 2 czerwca 1912 w Borku 

Kawaler Orderu Virtuti Militari, żołnierz Armii Krajowej, po wojnie uznany działacz społeczny i długoletni pracownik Polskich Kolei Państwowych. Pod koniec 1939 roku wstąpił do Związku Walki Zbrojnej. Brał udział w obronie Lwowa w 1939 r. Ranny w nogę, po kapitulacji uciekł z rozbrajanego przez Rosjan oddziału i z powrotem przedostał się do Ignalina. Pod koniec 1939 roku wstąpił do Związku Walki Zbrojnej. Do końca wojny działał w konspiracji, został mianowany dowódcą Ośrodka Dywersyjnego nr 23 Inspektoratu BC Okręgu Wileńskiego AK, organizując działania dywersyjne na szlaku kolejowym Wilno – Dyneburg.

W lutym 1945 roku podjął pracę w Państwowym Urzędzie Repatriacyjnym w Wilnie, jako kierownik Transportów Repatriacyjnych, nielegalnie przerzucając do Polski pociągami kilkuset żołnierzy AK i osoby poszukiwane przez NKWD. W sierpniu tego samego roku sam nielegalnie wrócił do kraju i podjął pracę w Urzędzie Skarbowym w Nysie. 29 czerwca 1949 roku został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa i skazany na 10 lat więzienia przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Katowicach, na podstawie art. 86 (wróg Polski Ludowej) i art. 7 (szpiegostwo). Poza karą więzienia orzeczono także utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na 5 lat oraz przepadek całego mienia. Karę odbywał w więzieniu Ministerstwa Bezpieczeństwa w Warszawie, gdzie siedział w jednej celi m.in. z Władysławem Bartoszewskim. Zły stan zdrowia (m.in. obite nerki) zadecydował o przerwie w odbywaniu kary i wypuszczeniu Franciszka Stala w dniu 22 grudnia 1954 roku. W 1955 przybył do Raciborza i rozpoczął pracę na kolei. Nieustannie inwigilowany w ramach akcji pod kryptonimem „Kolejarz”, w kręgu donosicieli byli między innymi najbliżsi koledzy z pracy i sąsiedzi. Działań zaprzestano dopiero w 1975 r. po przejściu bohatera na rentę.

Za swoją działalność podczas walk o niepodległość otrzymał cztery odznaczenia: Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari, Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Partyzancki oraz Medal Zwycięstwa i Wolności 1945. Za pracę i działalność społeczną nadano mu tytuły Zasłużony Działacz Kultury oraz Zasłużony dla Ziemi Raciborskiej. Zmarł 7 lipca 2006 roku w Raciborzu. Pochowano go cztery dni później na cmentarzu Jeruzalem. W 2007 roku Rada Miasta Racibórz nazwała jego imieniem park przy ul. Kolejowej, w pobliżu jego długoletniego miejsca zamieszkania.

ppor. Zbigniew Pałys ps. „Śmiały”, ur. 28.09.1907 r. w Jeziorzanach w dawnym województwie tarnopolskim 

Z wykształcenia nauczyciel. Przed wojną pedagog w szkole powszechnej w Komornikach i aktywny działacz postsanacyjnego Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZON). Odbył służbę wojskową w 74 pp w Lublińcu, a następnie ewidencyjnie przynależał do 27 pp, w którym był dowódcą plutonu. Do ZWZ wstąpił w 1939 r. Latem 1942 r. został komendantem placówki Kluczewsko (Rejon II Obwód Włoszczowa). Zagrożony aresztowaniem w 1942 r. ukrywał się, co uniemożliwiło mu dalszą konspiracyjną działalność. Następnie skierowany został na teren powiatu koneckiego, skąd powrócił do teren obwodu Włoszczowa. Jego dom był konspiracyjnym miejscem spotkań, na których często bywali okoliczni dowódcy: kpt. Mieczysław Tarchalski ps. „Marcin", późniejszy szef Kedywu Komendy Obwodu, kawaler Virtuti Militari czy cichociemny Eugeniusz Kaszyński „Nurt". Po zakończeniu wojny nadal działał w konspiracji, utrzymywał kontakty z lokalnymi dowódcami NSZ, w tym z Wincentym Ciszkiem „Kmicicem” i Władysławem Kołacińskim "Żbikiem” i był odpowiedzialny za ukrywaną przez partyzantów broń, materiały wybuchowe oraz elementy radiostacji- jedna z melin funkcjonowała w kościele Januszewicach nieopodal Włoszczowej. Los rzucił go na Raciborszczyznę, gdzie w dniu 5 września 1945 r. objął obowiązki kierownika szkoły w Wojnowicach.

Zatrzymany w Raciborzu 15 sierpnia 1948 r., w dniu 19 sierpnia 1948 r. tymczasowo aresztowany po agenturalnych donosach i podejrzany o możliwość prowadzenia przez niego działalności antypaństwowej i zwalczanie ruchu lewicowego( informatorzy „Wiąz”, „Bober”, „Leopold”) i skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy we Włoszczowej na 10 lat więzienia w myśl art. 4 dekretu z dnia 13.06.1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa. Za przechowywanie broni groziła wówczas kara nie mniejsza niż 5 lat, do kary śmierci włącznie. Najwyższy Sąd Wojskowy na posiedzeniu w dniu 8 marca 1949 roku zmienił wyrok sądu rejonowego i obniżył wymiar kary do 7 lat więzienia i utratę praw publicznych na 2 lata. Ostatecznie roczny wyrok odsiedział w więzieniu w Częstochowie.

Po wyjściu z więzienia wrócił do działalności nauczycielskiej, był prezesem Związku Nauczycielstwa Polskiego w Raciborzu.

Jadwiga Żarska, ps. ur. 18.07.1918 r. w Sandomierzu

Od 1941 r. łączniczka w II Oddziale AK pod dowództwem Żelisława Janczewskiego ps. „ Skiba”. – punkt kontaktowy mieścił się w sklepie gazetowo-tytoniowym jej Ojca Stefana. Od 1943 r. pełniła dodatkowo funkcje związane z obsługą radiostacji ukrytej w domu rodzinnym, której działanie było związane z wydawaniem czasopisma „Odwet”. Po wojnie nadal pracowała w sklepie, ale jako była członkini Państwa Podziemnego została zmuszona do jego zamknięcia. Zweryfikowana w 1957 r. Od 1966 r. przebywała w Raciborzu.

ppor. Jadwiga Wiatrowy z d. Radaczyńska, ps. „Jaga”, ur. 18.04. 1918 r. w Tarnopolu 

W 1940 r. zostaje członkiem ZWZ. Zajmowała się kolportowaniem prasy, rozlepianiem na murach haseł antyhitlerowskich, jednocześnie szkoląc się na tajnych kursach z obsługi broni oraz odbywając przeszkolenie sanitarne. Wykorzystując fakt zatrudnienia w fabryce Schultza wystawiała lewe Arbeitskarty, zajmowała się przenoszeniem grypsów uwięzionym na Pawiaku oraz żywności mieszkańcom Getta. Od 15.02.1942 r. jako zaprzysiężona członkini AK bierze udział we wszystkich akcjach bojowych i sabotażowych kompanii ppor. Zbigniewa Szafrańskiego. W czasie Powstania Warszawskiego pełniła funkcję sanitariuszki w kompanii szturmowej „Szafrański” 72 pp, której rejonem działania było Śródmieście (odcinek oddziału „Topór”) – walczyła na barykadach przy ul. Polnej, przy Politechnice, a także uczestniczyła w starciach na Powiślu. Ranna w głowę w dniu 19.08.1944, dodatkowo podtruta trucizną, którą Niemcy skazili zrzuty żywności dokonane przez lotnictwo alianckie. Po dostaniu się do niewoli wywieziona do obozów jenieckich – najpierw w Sandbostell, potem Oberlangen (nr obozowy 224313). Z tego okresu zachował się ręcznik podpisany jej więziennym numerem – dziś stanowi element stałej ekspozycji w Muzeum Powstania Warszawskiego, gdzie został przekazany przez córkę Zofię. Po wyzwoleniu obozu przez I Dywizję Pancerną pod dowództwem gen. Maczka wcielona do II Batalionu Pomocniczej Wojskowej Służby Kobiet przy I Dywizji w charakterze pracownika umysłowego w Wojskowej Służbie Pieniężnej. Tu spotkała swojego przyszłego męża, Mieczysława, żołnierza I Dywizji, którego znała jeszcze z czasów przedwojennych. W 1947 r. wróciła z mężem i córką do Polski. Odznaczona Medalem Zwycięstwa i Wolności, Medalem za Warszawę, Złotym Krzyżem Zasługi, Warszawskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem Partyzanckim. Pochowana na cmentarzu przy ul. Głubczyckiej.

sierż. Mieczysław Wiatrowy ur. 02.01.1915 r. w Tarnopolu

Po wkroczeniu Sowietów jako oficer WP aresztowany i umieszczony w transporcie do Starobielska, skąd udało mu się uciec. Przedostał się na zachód, trafił do wojsk gen. Andersa jako żołnierz I Dywizji Pancernej, z którą przemierzył cały szlak bojowy przez Afrykę, Monte Cassino do Berlina. Odznaczony Medalem Pamiątkowym „Thank You Liberators” przyznanym przez Królestwo Niderlandów. pochowany na cmentarzu przy ul. Głubczyckiej.

Stanisław Wilkaniec, ps. „Stanisław Kozłowski”, ur. 16.12.1923 r. w Igilnie

Od marca 1942 w ruchu oporu. Aresztowany w 1942 r. przez władze niemieckie i osadzony w obozie w Puszczy Rudnickiej, skąd udało mu się zbiec. W 1943 wstąpił do Armii Krajowej Okręg Wilno. Służbę pełnił w 77 pp na terenie ziemi nowogródzkiej, następnie w 4 komp. II batalionu 77 pp AK pod dowództwem legendarnego majora Jana Borysewicza ps. „Krysia”. Uczestniczył w akcjach likwidacyjnych na niemieckie posterunki Ejszyszkach, Horodenku, Raduniu oraz w Akcji „Burza”. W lipcu 1945 r. przybył do Raciborza. W grudniu 1952 r. aresztowany za przynależność do AK. W areszcie przebywał do 15 czerwca 1954 r. jako podejrzany o działalność wymierzoną w podstawy państwa socjalistycznego. Od 1981. r. zaangażowany w działalność NSZZ „Solidarność”, był delegatem śląsko-dąbrowskim na zjazd w Gdańsku we wrześniu 1981 r. Zmarł 26.11. 1987 r. Pochowany na cmentarzu przy ul. Głubczyckiej.