EkoInfo Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska - Ekologia po śląsku

Od dłuższego czasu słowo ekologia stało się nieodłącznym elementem naszego słownika. Używamy go w bardzo szerokim kontekście znaczeniowym, często w sposób potoczny i nieprecyzyjny. Wywodzi się ono z języka greckiego i oznacza naukę o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmującą się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami a ich środowiskiem oraz wzajemnie między tymi organizmami. Termin ekologia wprowadził niemiecki ewolucjonista i biolog Ernst Haeckel w roku 1869 w celu określenia badań nad zwierzętami i ich relacjami z otaczającym światem nieorganicznym jak i organicznym, z naciskiem na interakcje z organizmami roślinnymi i zwierzęcymi, z którymi wchodzą w kontakt. Skoro zatem mowa o interakcji, to może mieć ona charakter pozytywny i negatywny, wrogi lub przyjazny.

Współczesne społeczeństwo zaczęło zdawać sobie sprawę, że otaczające nas środowisko, nisza ekologiczna, w której żyjemy, ma fundamentalne znaczenie dla egzystencji ludzkiej. Nie jest rezerwuarem, z którego można czerpać bez ograniczeń, w sposób rabunkowy i bez żadnych konsekwencji. Myślenie i działanie wyłącznie w kategoriach ekonomicznych, nakierowanych na bezwzględną eksploatację otaczającego nas świata może być przyczynkiem końca cywilizacji i zniszczenia ekosystemu, którego jesteśmy nierozerwalną częścią. Warunkiem przetrwania, ale i życia w środowisku przyjaznym, zapewniającym komfort codziennego bytu, jest pozytywna interakcja ze środowiskiem przyrodniczym. Polska w polityce ochrony środowiska, przez dziesięciolecia nie traktowanej poważnie, poczyniła ogromny postęp, głównie dzięki środkom finansowym pochodzących z Unii Europejskiej, ale także dzięki, a może przede wszystkim, zmianie naszej mentalności w sferze pojmowania ekologii. To już nie jest abstrakcyjne pojęcie o charakterze akademickim, ale coś wymiernego, coś dzięki czemu żyjemy zdrowiej, bezpieczniej, wygodniej. Warto więc mieć na uwadze, realizując inwestycje środowiskowe, pytanie - jakie osiągnę efekty ekologiczne, a nie tylko - ile to będzie kosztować? Oczywiście pojęcie efektywności ekologicznej nierozerwalnie związanej z celami, które chcemy osiągnąć w sferze ochrony środowiska musi mieć charakter zoptymalizowany, łącząc efektywność ekologiczną, społeczną i ekonomiczną, czyli zapewniać maksymalizację realizacji priorytetów przy minimalizacji kosztów. W taką filozofię rozumienia ekologii wpisuje się polityka WFOŚiGW w Katowicach.

Obchodzimy w tym roku dwudziestolecie naszego istnienia - jak ten czas szybko leci. Mija też pięć lat wdrażania Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013. Każda rocznica, to dobry czas na refleksje i podsumowania, czas na postawienie pytania, czy misja realizacji polityki ekologicznej województwa śląskiego jest zgodna z oczekiwaniami mieszkańców regionu, w jakim stopniu śląski Fundusz przyczynił się do poprawy stanu środowiska i jakości życia w naszym województwie. Historycznie punktem zwrotnym był dla nas dzień 25.06.2007 r., kiedy to zostało podpisane Porozumienie z Ministrem Środowiska w sprawie realizacji PO IiŚ dla I i II osi priorytetowej. WFOŚiGW w Katowicach rozpoczął nowy rozdział w swojej historii stając się Instytucją Wdrażającą dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013, którego głównym celem jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej, przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. Program, zgodnie z Narodowymi strategicznymi ramami Odniesienia, zatwierdzonymi 7 maja 2007 r. przez Komisję Europejską, stanowi jeden z programów operacyjnych będących podstawowym narzędziem do osiągnięcia założonych w nich celów, przy wykorzystaniu środków Funduszu spójności i Europejskiego Funduszu rozwoju regionalnego. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko jest również ważnym instrumentem realizacji odnowionej strategii lizbońskiej. Wydatki na cele priorytetowe UE stanowią w ramach programu 67,89% całości wydatków ze środków unijnych. Łączna wielkość środków finansowych zaangażowanych w realizację Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 wynosi 37,7 mld euro, z czego wkład unijny to 28,3 mld euro, a wkład krajowy to 9,4 mld euro.

Najbardziej kapitałochłonne inwestycje środowiskowe z zakresu gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej mogły być od tego momentu realizowane z unijnym dofinansowaniem sięgającym 85%. Dotychczas WFOŚiGW w Katowicach zawarł 16 umów o dofinansowanie, w tym dla 15 przedsięwzięć wyłonionych w procedurze konkursowej. Jeden z projektów otrzymał dofinansowanie w trybie postępowania jak dla projektów indywidualnych. Jedenaście przedsięwzięć dotyczy zadań związanych z gospodarką wodno-ściekową, trzy projekty związane są z gospodarką odpadami, a jeden z ochroną powierzchni ziemi. Dla projektów I i II osi priorytetowej za kwotę ok. 470 mln zł unijnej dotacji budowanych jest ponad 335 km nowej kanalizacji sanitarnej i deszczowej, 13 km sieci wodociągowej, 56 przepompowni, modernizowane są trzy oczyszczalnie ścieków oraz powstają trzy zakłady zagospodarowania odpadów. Oczyszczony oraz zabezpieczony przed wtórną degradacją zostanie staw Kalina w Świętochłowicach. Łączna wartość wszystkich inwestycji przekracza kwotę 725 mln zł. Znaczna część projektów jest już w końcowej fazie realizacji. Istnieją jeszcze wolne środki w ramach alokacji dla priorytetów I i II. Wnioski o dofinansowanie można składać w naborze nr 14 i 15 na realizację projektów z zakresu gospodarki wodno-ściekowej oraz gospodarki odpadami i ochrony powierzchni ziemi. Dlatego też w dalszym ciągu beneficjenci mogą ubiegać się o wsparcie finansowe projektów ze środków unijnych.

W maju br. Instytucja Pośrednicząca wydała kolejne potwierdzenie dofinansowania dla projektu związanego z rozbudową i modernizacją oczyszczalni ścieków "Warta" SA w Częstochowie. W ramach tego projektu zostanie kompleksowo zmodernizowana centralna Oczyszczalnia Ścieków oraz centralna Przepompownia Ścieków w Częstochowie. Ilość oczyszczonych ścieków zmodernizowanej oczyszczalni w rok po zakończeniu Projektu wyniesie 212 047 rlm a przepustowość oczyszczalni zwiększy się o ok. 35%. Wartość projektu wynosi prawie 60 mln zł, z czego ponad 20 mln stanowi dofinansowanie ze środków UE Projekty z zakresu gospodarki odpadami, które otrzymały dofinansowanie z PO IiŚ , są sposobem na rozwiązanie problemu odpadów komunalnych, który stanowi poważne wyzwanie cywilizacyjne.

Według danych Eurostatu przeciętny Europejczyk "produkuje" ich rocznie ok. 502 kg. z czego tylko 38 proc. trafia na wysypisko. Reszta odpadów komunalnych jest spalana, poddawana recyklingowi lub kompostowana. Wprawdzie statystyczny Polak produkuje "tylko" ok. 315 kg różnych odpadów, ale niestety większość jest składowana w sposób tradycyjny. Zmiana w tym zakresie, bez ogromnych inwestycji w nowoczesne technologie, byłaby niemożliwa w krótkim okresie czasu, do czego Polska została zobligowana prawem wspólnotowym. Dobry przykład, jak ten problem rozwiązano, pochodzi z Bielska-białej. Tamtejszy Zakład Zagospodarowania Odpadów jest jednym z najnowocześniejszych, pod względem technologicznym, zakładów zagospodarowania odpadów komunalnych w Polsce, który spełnia restrykcyjne wymogi UE w zakresie odzysku materiałowego i redukcji masy odpadów biodegradowalnych. Posiada on status tzw. regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych (r IPOK).

Realizacja robót w ramach projektu trwała od 2008 do 2012 roku. W ramach inwestycji powstała sortownia mechaniczno-ręczna o przepustowości 70 000 ton odpadów rocznie, kompostownia odpadów, stacja do demontażu odpadów wielkogabarytowych oraz instalacja przetwarzania odpadów budowlanych.
Zakład swoim zasięgiem obejmuje miasto i gminę Bielsko-biała oraz gminy Bestwina, Czechowice- Dziedzice, Jaworze, Jasienica, Kozy i Szczyrk.

Część integralną ZGO stanowi również nowoczesna, wysoce zautomatyzowana instalacja do sortowania odpadów. Jest ona też jedną z trzech, aktualnie funkcjonujących w Polsce, instalacji przeznaczonych do sortowania odpadów komunalnych zmieszanych i zbieranych selektywnie, posiadających możliwość odzysku największej ilości rodzajów materiałów w sposób automatyczny. Dzięki zastosowanym procesom w Bielsku-białej możliwe jest znaczące zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska. W wyniku zastosowania przyjętych rozwiązań technologicznych jedynie ok. 30% odpadów z instalacji, jako balast, trafiać będzie na składowisko. Całkowita wartość projektu wynosi 87 mln zł, z czego 51 mln zł sfinansowana zostanie z unijnego dofinansowania. Podobne instalacje budowane są na terenie miast Sosnowca i Częstochowy, również z wykorzystaniem unijnych pieniędzy. Jest to o tyle ważne, że w wyniku wejścia w życie w dniu 5 marca 2013 r. nowelizacji ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach, za odbiór śmieci płacić będziemy wszyscy. Bez unijnego wsparcia koszt realizacji wspomnianych projektów, zarówno z I jak i II osi priorytetowej PO IiŚ, ponieśliby w całości mieszkańcy obszaru, które będą one obsługiwały. Dla przykładu, w regionie bielskim jedynie dla projektów dotyczących zagospodarowania odpadów, byłaby to kwota ok. 317 zł na osobę rocznie. Analogicznie, w przypadku projektów związanych z budową sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej oraz sieci wodociągowej realizowanych w gminach: Kłobuck, Buczkowice, Wisła, Jasienica, Poczesna, Myszków, Konopiska, Jaworze, Wojkowice, Łaziska Górne i Jaworzno sfinansowanie ich przez beneficjentów w całości ze środków własnych, w tak krótkim okresie byłoby bardzo trudne. Nakłady inwestycyjne ogółem, na te przedsięwzięcia, w wielu przypadkach przewyższają kwoty rocznych budżetów beneficjentów.

Wdrażany przez WFOŚiGW w Katowicach Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko dobitnie świadczy o skali inwestycji w regionie, których efektem są pozytywne zmiany w zakresie ochrony środowiska, ściśle skorelowane z polepszeniem warunków życia mieszkańców i mające realny wymiar finansowy dla każdego z nas. Pozyskanie środków wspólnotowych, w tak dużej skali, wymagało zaangażowania wielu osób, zarówno po stronie instytucji uczestniczących we wdrażaniu PO IiŚ, jak i po stronie beneficjentów, długotrwałych przygotowań, precyzyjnego planowania i projektowania inwestycji z uwzględnieniem długofalowych skutków realizowanych projektów. Nawet najwięksi malkontenci nie mogą być jednak w opozycji do faktów. Należy mieć nadzieje, że środki unijne z nowej perspektywy równie dobrze, jak dotychczas, będą wykorzystane dla Śląska.

Małgorzata Kuchna
Kierownik Zespołu Funduszy Europejskich

Dariusz %u0160ustik
Specjalista
Koordynator projektów wodno-ściekowych
WFOŚiGW w Katowicac